Στο παρόν πολυσέλιδο του πόνημα, που αναφέρεται στον νεωστί ανακηρυχθέντα Άγιο Σωφρόνιο, τον κτήτορα της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου του Έσσεξ, ο σεβασμιώτατος κ. Ιερόθεος βοηθά τον αναγνώστη να γνωρίσει εκ του σύνεγγυς το βίο και την πολιτεία του Αγίου, αλλά και να προσεγγίσει τη θεολογία του.
Χωρίς ίχνος αμφιβολίας η εξιστόριση του Βίου του Αγίου, που μετέφερε στην Αγγλία τον αγιορείτικο τρόπο ζωής, συνεπαίρνει τον υπομονετικό αναγνώστη. Η αγιότητα, που έσβησε στη Γηραιά Αλβιώνα μετά τη μάχη του Χέηστιγκς στα 1066, όταν εισέβαλε στη χώρα ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής και επέβαλε τον Παπισμό, επανέκαμψε με την εγκατάσταση στην Αγγλία στα 1953 του ταπεινού Αγιορείτη μοναχού. Ο Σεβασμιώτατος, που γνώρισε προσωπικά τον Άγιο κατόρθωσε με τον παρόν βιβλίο να μας παρουσιάσει επαρκώς και το βίο άλλα και τη διδασκαλία του. Και για τα δυό είμαστε ευγνώμονες.
Ἐνῶ, ὅμως, ὁ ἁγιορείτης μοναχός ζῆ στόν ἄβατο χῶρο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐν τούτοις εἶναι οἰκουμενικός, ἀπό τήν ἄποψη ὅτι μέσα στήν ὕπαρξή του ζῆ τό δράμα ὅλου τοῦ κόσμου, μέ τά πάθη του, τίς στενοχώριες, τίς θλίψεις, τίς ἀγωνίες καί ὅλα τά λεγόμενα ἐσωτερικά προβλήματα. Πέρα ἀπό αὐτήν τήν ἔννοια ὁ γνήσιος ἁγιορείτης μοναχός εἶναι οἰκουμενικός, ἐπειδή ξεπερνᾶ τήν διαίρεση τοῦ ἐθνικοῦ κόσμου, ἀφ’ ἑνός μέν γιατί στό Ἅγιον Ὄρος ζοῦν ἄνθρωποι ἀπό ὅλα τά κράτη καί τά ἔθνη, ἀφ’ ἑτέρου δέ γιατί, ὅταν ζῆ κανείς σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία, ὑπερβαίνει τόν ἐθνοφυλετισμό, τόν ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία χαρακτηρίζει ὡς αἵρεση.
Ὁ ἅγιος Σωφρόνιος εἶχε καί τά δύο αὐτά γνωρίσματα ἑνωμένα καί συνδυασμένα, δηλαδή ἦταν καί ἁγιορείτης καί οἰκουμενικός. Ἔζησε πάνω ἀπό εἴκοσι χρόνια στό Ἅγιον Ὄρος, ἐκεῖ ἐκάρη μοναχός, ἀλλά τό κυριότερο βίωσε στό βάθος ὅλο τό πνεῦμα τοῦ ὀρθοδόξου ἀθωνικοῦ μοναχισμοῦ, πού συνδέεται μέ τήν μετάνοια, τό κατά Θεόν πένθος, τήν ἀδιάλειπτη νοερά καρδιακή προσευχή, τήν θέα τοῦ ἀκτίστου Φωτός, τήν ἀγάπη γιά ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος. Σέ ὅλη του τήν ζωή, καί τότε πού ἐξαναγκάσθηκε νά μετακινηθῆ ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, μετέφερε ἐκεῖ τό πνεῦμα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἰδιαιτέρως στήν Μονή τοῦ Τιμίου Προδρόμου, στό Ἔσσεξ τῆς Ἀγγλίας ὅπου καί κοιμήθηκε. Αὐτό τό βλέπει κανείς μέ τήν κοινοβιακή ζωή, τήν θεία Λειτουργία, τήν φιλοξενία, τήν ἀγάπη πρός τούς προσκυνητές, τήν νοερά καρδιακή προσευχή, τήν βαθυτάτη του ταπείνωση.
Συγχρόνως, ὅμως, ἦταν καί οἰκουμενικός, καθολικός, ἀπό τήν ἄποψη ὅτι, ἐπειδή ἡ Ἱερά Μονή του στό Ἔσσεξ ἦταν κάτω ἀπό τήν κανονική δικαιοδοσία καί προστασία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, δραστηριοποιήθηκε, μέ τόν ἰδιαίτερο τρόπο, σέ ὅλον τόν κόσμο. Αὐτό γίνεται μέ τά κείμενα τοῦ ἁγίου Σωφρονίου, πού μεταφράσθηκαν σέ πολλές γλῶσσες καί ἀναγεννοῦν πολλούς ἀνθρώπους. Πολλοί πού διάβαζαν γιά τόν ἅγιο Σωφρόνιο καί τήν θεολογία πού μετέφερε, πήγαιναν στό Μοναστήρι του ἀπό τά πέρατα τοῦ κόσμου γιά νά μυηθοῦν σέ αὐτήν τήν εὐαγγελική, ἀσκητική καί πατερική ζωή, δηλαδή τήν ἐκκλησιαστική ζωή καί νά ἀποκτήσουν τήν πραγματική γνώση τοῦ Θεοῦ.
Ὁ σύννους ἔχει συγκεντρωμένο τόν νοῦ του ἀδιάλειπτα στόν Θεό, ἐνῶ ὁ σοβαρός τό κάνει αὐτό ἐπιτηδευμένα, ἐξωτερικά ἴσως καί ὑποκριτικά καί γι’ αὐτό μέ τήν λέξη σοβαρότητα ἀποδίδεται, συνήθως, ὁ ἐγωϊστής, ὁ ὑπερήφανος, πού ἐπιτηδεύεται αὐτό πού κάνει.
Στόν ἅγιο Σωφρόνιο βλέπαμε συνδυασμένα καί τά δύο αὐτά γνωρίσματα, τῆς σύννοιας καί τοῦ εὐχάριστου. Ἐπειδή ὁ ἴδιος εἶχε φθάσει στήν θέα τοῦ ἀκτίστου Φωτός καί γνώρισε τόν Θεό, ὁλόκληρη ἡ ὕπαρξή του ἦταν ἑνοποιημένη καί δέν ὑπῆρχαν διασπάσεις στήν ἐσωτερική του ζωή. Τό λογιστικό, τό ἐπιθυμητικό καί τό θυμικό άναφέρονταν στόν Θεό καί μεταξύ τους ἦταν ἑνοποιημένα. Δέν μποροῦσε νά γίνη διάσπαση στόν ἐσωτερικό του κόσμο. Αὐτό στά νηπτικά καί ἡσυχαστικά κείμενα χαρακτηρίζεται ὡς ἁπλότητα. Ἐπειδή ὁ ἅγιος Σωφρόνιος διακρινόταν γιά τήν ἑνοποίηση καί τήν ἁπλότητα τοῦ ψυχικοῦ του κόσμου, γι’ αὐτό καί συνδύαζε πολύ στενά τήν σύννοια μέ τό εὐχάριστο. Μερικές ὧρες ἦταν σύννους –ὄχι σοβαρός– καί, ὅταν τόν πλησίαζες ἤ ὅταν ἐκεῖνος σέ πλησίαζε, ἦταν εὐχάριστος.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἁμαρτία δέν εἶναι μιά ἀστοχία (ἀπὸ τὸ ρῆμα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ἁμαρτάνω, ποὺ σημαίνει ἀστοχῶ), πού γιά τήν ἐπανόρθωσή της ἀπαιτεῖται μιά τυπική συγγνώμη. Ἁμαρτία εἶναι κίνηση ἀντίστροφη πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁπότε ἀπαιτεῖται ὁλοκληρωτική μεταστροφή γιά τήν θεραπεία της. Αὐτό γίνεται μέ τήν μετάνοια καί τήν ἐξομολόγηση. Λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Ἁμαρτία ἐστίν ἡ ἐκ τοῦ κατά φύσιν εἰς τό παρά φύσιν ἐκουσία παραδρομή». Εἶναι δηλαδή ἡ διαστροφή τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς, τοῦ θυμικοῦ, τοῦ ἐπιθυμητικοῦ καὶ τοῦ λογιστικοῦ. Νά τό διατυπώσω ἀπλούστερα. Ἁμαρτία εἶναι κοντράρισμα στόν Χριστό καί ταύτιση μέ τόν διάβολο. Αὐτό δίνει δικαιώματα στόν διάβολο ἔναντι τοῦ ἀνθρώπου καί πληγώνεται θανατηφόρα ἡ ψυχή ἀπό τήν δαιμονική ἐνέργεια. 
Ὅσο σκεπάζεται ἡ πληγή, τόσο κακοφορμίζει περισσότερο. Ὅπως π.χ. δημιουργοῦνται μικρόβια πάνω στό αἶμα ὅταν πληγωθεῖ ἕνα σημεῖο τοῦ σώματος καί ἐκτεθεῖ στόν ἀέρα, ὅπως ἀναπτύσσονται μικρόβια πάνω στίς τροφές πού δέν βρίσκονται σέ ἰδανικές συνθῆκες περιβάλλοντος, ἔτσι καί ἡ ψυχή ἔχει τούς δικούς της μηχανισμούς γιά νά ὀργανώνει τό εἶναι της. 
Τό λέγει ὁ ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης καί ὁ Γέρων Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ. Τόσο ἡ ἁμαρτία ὅσο καί ἡ ἁγιότητα ἔχουν συμπαντικές διαστάσεις. Ὑπ’ αὐτήν τήν ἔννοια ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἐστήριξε τήν οἰκουμένη μέ τήν ἁγιότητα καί τίς εὐχές του, ὅπως ἀναφέρει καί τό ἀπολυτίκιό του: «καὶ τὴν οἰκουμένην ἐστήριξας εὐχαῖς σου». Ὁ ὅρος «δαιμονικά μικρόβια» ἀνήκει περισσότερο στόν σύγχρονο ἅγιο Πορφύριο. 
Μάλιστα ἀναφέρει ὅτι τά μικρά παιδάκια ἔχουν τήν τάση νά ἀφομοιώνουν πανεύκολα τό θετικό, τό εὔκρατο κλῖμα ἤ, ἀντίστοιχα, τό ἀρνητικό πού ἐκπέμπεται ἀπό τίς ψυχές τῶν μεγαλυτέρων καί εἰδικότερα τῶν γονέων τους. Ἔτσι ἑρμηνεύεται καί ἡ βασκανία. 
Ο Αγιορείτης αυτός Γέροντας διακρίνεται, ίσως, για την ιδιορρυθμία και την αθυροστομία του, αλλά έχει πάντως ένα σπάνιο χάρισμα πολύ δυσεύρετο στις μέρες μας.
Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης λ.χ. υπήρξε -κατά τη μαρτυρία του Σεβ. Ναυπάκτου- εμπειρικός θεολόγος. Δεν αναφέρει ο Σεβ. Ναυπάκτου λεπτομέρειες, αν ο π. Ιωάννης είχε φτάσει στο φωτισμό ή στη θέωση ή αν είχε διαρκή θέα του ακτίστου φωτός ή αν τον αξίωσε ο Θεός της αδιαλείπτου ή και αμετεώριστης νοεράς προσευχής. 
Επιπλέον! Αν ο ίδιος ο Σεβ. Ναυπάκτου είχε κάποια θεωτική εμπειρία κοντά στον π. Ιωάννη Ρωμανίδη ας μη διστάσει, σαν άλλος Μοτοβίλωφ, να τη δημοσιοποιήσει προς ωφέλεια, αλλά και για να αναδειχθεί πιο έκπαγλος ο χαρισματικός και εμπειρικός χαρακτήρας του προσώπου και του έργου του κορυφαίου μας δογματολόγου.
Μέσα σ᾽ όλον αυτόν τον τάραχο, άρχισαν τα νεώτερα χρόνια οι θολωμένες θεολογίες. Οι μεγάλοι αυτοί θεολόγοι μας παρέδωσαν μαθήματα για τις σχέσεις των προσώπων της Αγίας Τριάδος, που δεν μας αποκαλύφθηκαν. Και ύψωσαν τον επίσκοπο εκεί που δεν τον φτάνει ούτε ο άνθρωπος ούτε ο Θεός. Αναπτύχθηκε η θεωρία ότι ο πρεσβύτερος λειτουργεί στο όνομα του επισκόπου και όχι του Χριστού! Το «Δεύτε προσκυνήσωμεν» στην είσοδο του Ευαγγελίου αναφέρεται στον επίσκοπο (γι᾽ αυτό πολύ σωστά η Εκκλησία ψάλλει μετά «Σώσον ημάς, Υιέ Θεού… από τον επίσκοπο»). Και ξεχάστηκε ότι ο επίσκοπος μέχρι τον δέκατο έκτο αιώνα αφαιρούσε από πάνω του κάθε στολίδι και λειτουργούσε ως απλός πρωτόπαπας. Σήμερα και την ώρα της χειροτονίας ο επίσκοπος φέρει μίτρα, στέμα βασιλικό! Έτσι ολοκληρώνεται η επισκοπική του παρουσία! Εξ αμαρτιών μας ένας επίσκοπος βρήκε στην Μικρά Ασία την τουρκάλα να έχη μίτρα πολύτιμη για φωλιά στην κλώσσα. Ωραία το ετίμησε αυτό το διάδημα η αγράμματη μουσουλμάνα!
Στην Δυτική Ελλάδα ήταν άγνωστος ο μοναχισμός. Πάρε τον δρόμο της έρευνας από την Ναύπακτο μέχρι το Πωγώνι της Βορείου Ηπείρου, αν θα βρης μοναχό η μοναχή. Όταν βρεθήκαμε σε κάποιο χωριό, οι άνθρωποι νόμισαν ότι είμαστε Ιεχωβάδες. Κλείστηκαν στα σπίτια τους και δεν μας άνοιγε κανείς την πόρτα και κάλεσαν την αστυνομία να μας συλλάβη, γιατί δεν είχαν δη ποτέ τον μοναχικό σκούφο. Ο παπα-Σπυρίδων, με όλα του τα βάσανα, επιστράτευσε τόσα παιδιά σ᾽ ένα νεόδμητο μοναστήρι και ο ουρανοβάμων επίσκοπος αγωνίστηκε να το κλείση. Βρε ασ᾽ τους, έστω και σαν σημάδι στην άμμο της ερημιάς και μη τους κυνηγάς. Η «Αμαρτωλών Σωτηρία» έστειλε πολλούς ανθρώπους στα μοναστήρια, σταμάτησε την κραιπάλη και την μέθη σε πολλούς. Τα δικά σας τα βιβλία ποιόν έστειλαν στην ζωή της ωλοκληρωμένης αφιερώσεως στον Χριστό;
Κι έτσι δώνω συχώριο σε όλους τους παππούδες και τις γιαγιάδες που μου είπαν: «Πρόσεχε τους μορφωμένους. Από αυτούς θα χαλάση ο Θεός τον κόσμο». «Τα υπέρμετρα των δαιμόνων εισιν» έλεγε ο όσιος Αμφιλόχιος ο Πάτμιος. Οδήγησέ τον τον άλλον στην στράτα του Θεού και ο Θεός θα τον κατευθύνη και θα τον διδάξη. Όχι μεγαλοστομίες. Εμείς μένουμε σ᾽ αυτά που διδαχθήκαμε από τους προγόνους μας, ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι οι ακολουθίες, το κερί και το λιβάνι και το καντήλι που ανάβει μπροστά στα άγια εικονίσματα. Και πιο πέρα δεν πηγαίνω. Αν θέλη, ας με πάη ο Θεός.
