ΠΑΡΑΔΟΞΟΛΟΓΙΕΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
Γ΄
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
=====
Τὴν ἄποψη περὶ τῆς μαγιᾶς γιὰ τὸν μονοθεϊσμό, ἀπὸ τὴ μίξη τοῦ ἰρανικοῦ ζωροαστρισμοῦ καὶ τῆς ἑλληνικῆς πολυθεΐας, καὶ ἡ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο στρώση τοῦ ἐδάφους γιὰ τὸν Χριστιανισμὸ ὑποστηρίζουν ὁρισμένοι συγκριτικοὶ θρησκειολόγοι, κυρίως προτεστάντες ἢ ἄθρησκοι. Ὁ Ζωροάστρης (ἢ Ζαρατούστρας) ἦταν ἕνας Ἰρανὸς σοφός, ποὺ ἵδρυσε στὴ χώρα του τὴν ἐθνικὴ θρησκεία τοῦ Ζωροαστρισμοῦ. Αὐτὴ οὐσιαστικὰ ἐξαφανίστηκε μὲ τὴν ἐπικράτηση τοῦ Ἰσλὰμ στὸ Ἰράν (βλ. σχ. The Cambridge Dictionary of Philosophy p. 866). Σήμερα οἱ λίγες χιλιάδες ὀπαδῶν τοῦ ζωροαστρισμοῦ ζοῦν σὲ διάφορα σημεῖα τῆς Γῆς.
Γιὰ νὰ ὑπάρχει ἐπίδραση τοῦ ζωροαστρισμοῦ στὸ μονοθεϊσμὸ θὰ ἔπρεπε νὰ εἶχε ἀποδειχθεῖ ὅτι αὐτὸς ἦταν ἀρχαιότερος τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ. Αὐτὸ οὐδεὶς θρησκειολόγος μπορεῖ νὰ τὸ ἀποδείξει. Κατὰ τὸν Ἐλιὰντ εἶναι δύσκολο νὰ τοποθετηθεῖ χρονικὰ τὸ πότε ἔζησε ὁ Ζωροάστρης. Πάντως, ὅπως σημειώνει, «ὅλα μᾶς ὁδηγοῦν νὰ πιστέψουμε ὅτι ὁ μεταρρυθμιστὴς ἔζησε κάποιο διάστημα στὸ ἀνατολικὸ Ἰράν, γύρω στὸ 1000 π.χ.» (Eliade/Couliano «Λεξικὸ τῶν Θρησκειῶν», Ἔκδ. Χατζηνικολῆ, σελ. 123). Ὁ καθηγητὴς κ. Λίνος Γ. Μπενάκης, στὸν πρόλογό του στὸ βιβλίο τοῦ Παν. Κανελλόπουλου «Τὸ τέλος τοῦ Ζαρατούστρα», σημειώνει ὅτι ἡ διεθνὴς βιβλιογραφία προσδιορίζει τὴν ἐποχὴ τῆς διαμόρφωσης τῆς μονοθεϊστικῆς θρησκείας τοῦ Ζωροαστρισμοῦ μεταξὺ 1400 καὶ 1000 π.Χ. (Παν. Κανελλόπουλου «Τὸ τέλος τοῦ Ζαρατούστρα», Ἔκδ. «Ἑστίας», 2η Ἔκδ., Ἀθήνα, 2006, σέλ. 14). Κατὰ τὸν Χέρτσφελντ ὁ Ζαρατούστρα ἔζησε ἀπὸ τὸ 570 ἕως τὸ 500 π.Χ. καὶ ἄλλοι ἱστορικοὶ θεωροῦν ὅτι ἔζησε ἀπὸ τὸ 650 ἕως τὸ 533 π.Χ. (Βλ. σχ. Θρησκευτικὴ καὶ Ἠθικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία, τόμος 10, σελ. 319).
Ἐκ τῶν ὀλίγων γραφέντων ἀποδεικνύεται ὅτι πέραν τοῦ ὅτι οὐδεὶς ἱστορικός, ἕως σήμερα, ἔχει προσδιορίσει μὲ κάποια ἀκρίβεια τὸ πότε ἔζησε ὁ Ζαρατούστρας, οἱ περισσότεροι θρησκειολόγοι συγκλίνουν στὴν ἄποψη ὅτι ὁ Μωυσῆς ἦταν παλαιότερος τοῦ Ζαρατούστρα καὶ ἑπομένως λογικὰ δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ εἶχε ἐπηρεαστεῖ ἀπὸ τὶς δοξασίες του. Ἡ ἰουδαϊκὴ γραμματεία καὶ μάλιστα ἀπ’ ἀρχῆς, στὰ περὶ τῆς Γενέσεως τοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἀνθρώπου, καθὼς καὶ τῆς παραδόσεως τοῦ Νόμου καὶ τῶν κανόνων ζωῆς τῶν ἰουδαίων, εἶναι παλαιοτέρα τῆς διδασκαλίας τοῦ Ζαρατούστρα.
Ὁ ὀρθολογικὰ σκεπτόμενος ἀμερικανὸς ἱστορικὸς Will Durant γράφει ὅτι «τὸ σύστημα τοῦ Ζωροάστρου ἐγγίζει τὰ ὅρια τοῦ μονοθεϊσμοῦ» καὶ ὅτι «στὴ χριστιανικὴ θεολογία τῶν πρώτων ἐποχῶν εὑρίσκομεν τὴν ἐπίδρασιν τοῦ περσικοῦ δυαδισμοῦ, καθὼς καὶ τοῦ ἑβραϊκοῦ πουριτανισμοῦ καὶ τῆς ἑλληνικῆς φιλοσοφίας…». Ὁ Durant δὲν ἀναφέρει κάποια παραπομπὴ γιὰ νὰ στηρίξει τὴν ἄποψή του, οὔτε πάντως ὑποστηρίζει ὅτι ὁ Ζωροαστρισμὸς βοήθησε μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο τὴ διδασκαλία τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ. (Will Durant «Παγκόσμιος Ἱστορία τοῦ Πολιτισμοῦ», Ἔκδ. Οἶκος Ἀφοὶ Συρόπουλοι καὶ Κ. Κουμουνδουρέας Α.Ε., Ἀθῆναι, 1965, Α΄ Τόμος, σελ. 385).
Τὸ λεξικὸ τῶν θρησκειῶν τῶν ἐκδόσεων Penguin εἶναι γραμμένο ἀπὸ τὸν ἀγγλικανὸ συγκριτικὸ θεολόγο John R. Hinnels, ἐξειδικευμένο στὸν Ζωροάστρη καὶ στὸν Μίθρα. Καὶ αὐτὸς στὸ λῆμμα «Ζωροαστρισμὸς» ὑποστηρίζει, χωρὶς κάποια παραπομπὴ ποὺ νὰ τὸ στηρίζει, ὅτι αὐτὸς εἶχε «βαθιὰ ἐπίδραση στὸν Ἰουδαϊσμό, στὸν Χριστιανισμὸ καὶ στὸ Ἰσλὰμ καὶ εἰδικὰ σὲ ὅ, τι ἀφορᾶ στὴν πίστη στὸν παράδεισο, στὴν κόλαση, στὴν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν καὶ στὴν τελικὴ κρίση». (Βλ. σχ. «Dictionary of religions», Penguin, 1st Edition, London, 1984, p. 363). Ἡ Ἰουδαϊκὴ Ἐγκυκλοπαιδεία ὑποστηρίζει τὸ ἀντίθετο, ὅτι ὁ Ἰουδαϊσμὸς ἐπηρέασε βαθιὰ τὸν Ζωροαστρισμό. Τὸ Λεξικὸ τοῦ Κέμπριτζ ἀναφέρει ὅτι ὁ Ζωροαστρισμὸς εἶναι κοντὰ στὸν ὀντολογικὸ δυισμὸ καὶ στὴ μανιχαϊστικὴ διδασκαλία. Δὲν ἀναφέρει τίποτε γιὰ σχέση του μὲ τὸν Χριστιανισμό. (The Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge University Press, 1995, p. 867). Τὸ βέβαιο εἶναι ὅτι ὁ Ζαρατούστρα χρησιμοποιήθηκε ἀπὸ ἀθέους φιλοσόφους, ὅπως ὁ Νίτσε, γιὰ νὰ ἐκφράσουν, μέσῳ αὐτοῦ, τὶς δικές τους φιλοσοφικὲς ἀπόψεις…
Ἀπὸ Ὀρθόδοξης χριστιανικῆς πλευρᾶς οὐδεὶς ποτὲ Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας ἢ σοβαρὸς θεολόγος ὑποστήριξε ἕως σήμερα αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ κ. Ἄνθιμος. Οὐδεὶς ἀναφέρει ὁποιαδήποτε ὁμοιότητα ἢ σχέση Χριστιανισμοῦ καὶ Ζωροαστρισμοῦ… Ὁ ἀείμνηστος καθηγητὴς καὶ ἀκαδημαϊκὸς Παν. Ι. Μπρατσιώτης γιὰ τὶς ἀρχὲς τῆς ἰσραηλιτικῆς γραμματείας γράφει ὅτι ἀποδέχεται ὅτι ἡ Πεντάτευχος καὶ πάντως ἡ βάση της εἶναι γραμμένη πρὶν ἀπὸ τὸν 12ο αἰώνα π. Χ. ἀπὸ τὸν Μωυσῆ (Βλ. σχ. Παν. Ι. Μπρατσιώτου «Εἰσαγωγὴ εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην», Ἐν Ἀθήναις, 1975, σελ. 58). Τὸ ἴδιο ὑποστηρίζει καὶ ὁ παλαιοδιαθηκολόγος Μητροπολίτης Γόρτυνος καὶ ὁμ. Καθηγητὴς Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κ. Ἱερεμίας (Φούντας). Ἐπίσης ὁ καθηγητὴς κ. Νικ. Π. Μπρατσιώτης σημειώνει: «Οὐδαμοῦ τῆς Π. Διαθήκης ἀναφέρεται ἡ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, κατὰ παρέκκλισιν τῆς ὑπ’ αὐτοῦ καθορισθείσης ἀνθρωπίνης φύσεως, ἤδη ἐν τῇ δημιουργίᾳ τοῦ πρώτου ἀνθρώπου κατασκευὴ ὑπερανθρώπου ἢ ὑπανθρώπου τινὸς ὄντος, ἀποκλειομένων οὕτως ἐκ τῆς Π. Διαθήκης πασῶν τῶν γνωστῶν ἐκ τῆς Ἀρχαίας Ἐγγὺς Ἀνατολῆς ἢ καὶ τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητος μυθολογικῶν ἀνθρωπομόρφων τεράτων. Ἀντιθέτως μάλιστα ἀκαταπαύστως ἐν τῇ Π. Διαθήκῃ διακηρύσσεται ἡ ἔναντι τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ζωῆς οὐσιαστικὴ καὶ κατὰ φύσιν ἰσότης πάντων τῶν ἀνθρώπων…». (Νικολάου Π. Μπρατσιώτου «Ἀνθρωπολογία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης», Ἐν Ἀθήναις, 1967, σ. 45-46).
(Συνεχίζεται)
