Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. ΜΝΗΜΗ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. 

ΜΝΗΜΗ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

Του θεολόγου κ. Ανδρέα Κυριακου

=====

Φτάσαμε στη Β΄ Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η Εκκλησία προβάλλει ενώπιόν μας μια μορφή πελωρίων διαστάσεων. Τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά,τον κήρυκα της χάριτος και του φωτός, το καύχημα της Θεσσαλονίκης,αλλά κι ολόκληρης της Εκκλησίας. Ο Άγιός μας ήρθε στον κόσμο περί το 1296 στη Βασιλεύουσα. Ήταν γιος του ευλαβούς συγκλητικού Κωνσταντίνου και της Καλλονής. Μορφώθηκε στα καλύτερα σχολεία της Πόλης, όπου διακρίθηκε για τις επιδόσεις του στη φιλοσοφία. Εγκαταλείποντας νωρίς τα εγκόσμια βρέθηκε μοναχός στο Παπίκιον όρος της Μακεδονίας, όπου κατατρόπωσε τους Μασσαλιανούς (αιρετικούς  μοναχούς). Αργότερα εγκαθίσταται στο Άγιον Όρος του Άθωνος. Γίνεται υποτακτικός στον ησυχαστή μοναχό Νικόδημο. 

Όταν ο εκ Καλαβρίας «λίαν πεπαιδευμένος» μοναχός Βαρλαάμ έφτασε στα 1326 στο βυζαντινό κράτος έγινε δεκτός με τιμές από τους Βυζαντινούς. Η πρώτη του σύγκρουση με τον Άγιο γίνεται όταν ο Βαρλαάμ διατυπώνει αμφιβολίες  για το ότι το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται «εκ μόνου του Πατρός». Ο Άγιος δίνει πληρωμένη απάντηση στις αιτιάσεις του Βαρλαάμ στο έργο του «Δύο αποδεικτικοί λόγοι». Εκεί, μεταξύ άλλων, διατυπώνει και την θέση ότι ο Παπισμός «έπαθε ότι και το μέγιστον των ζώων, ο ελέφας, όστις όταν πέση δεν δύναται να εγερθή. Αλλ’ εάν ζητήση η πεπτωκυία Εκκλησία βοήθειαν ημείς όλοι είμεθα πρόθυμοι να τείνωμεν σωτήριον και βοηθόν χείρα». 

Η μεγάλη σύγκρουση του Αγίου με τον Βαρλαάμ είχε σαν αντικείμενο τον ησυχασμό. Ο Βαρλαάμ, μη έχοντας τις προϋποθέσεις για να αντιληφθεί την ησυχαστική εμπειρία, χλεύαζε τους ησυχαστές μοναχούς και δεν δεχόταν ότι φως που είδαν οι απόστολοι στο Θαβώρ ήταν άκτιστο, αλλά κτιστό «σύμβολον θεότητος» διότι, κατ’ αυτόν, δεν υπάρχει διάκριση ουσίας και ενεργειών του Θεού. Νόμιζε ότι οι θείες ενέργειες ή έπρεπε να είναι κτιστές ή απρόσιτες και αμέθεκτες. 

Στη σύνοδο του 1341 στην Κωνσταντινούπολη ο Άγιος με βάση την πατερική διδασκαλία απέδειξε πλανώμενον τον  Βαρλαάμ. Η Σύνοδος δέχθηκε τη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου και ο Βαρλαάμ αναγκάστηκε να δηλώσει υποκριτικά μεταμέλεια. Στον θρόνο της Θεσσαλονίκης ο Άγιος ανεβαίνει στα 1347. 

Δεύτερη σύνοδος για το θέμα του ησυχασμού συγκροτείται στην Κωνσταντινούπολη στα 1351 διότι οι οπαδοί του Βαρλαάμ με αρχηγό τον Ακίνδυνο είχαν ξεσηκωθεί κατά του ιερού Γρηγορίου. Η σύνοδος αυτή ξεκαθάρισε, μεταξύ άλλων, το θέμα διακρίσεως ουσίας και ενεργειών του Θεού και διασάφησε ότι το φως της μεταμορφώσεως ήταν άκτιστο. 

Ο ιερός Πατήρ στη συνέχεια είχε ποικίλους πειρασμούς και στα 1354 συνελήφθηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους. Στην Προύσα ο ιεράρχης της Θεσσαλονίκης διαλέγεται αλυσοδεμένος με τους μωαμεθανούς και με αδούλωτο φρόνημα απαντά στις αστήρικτες κατηγορίες τους κατά της Ορθοδόξου πίστεως, δίνοντας αξεπέραστο παράδειγμα σ’ όσους θέλουν να υποστηρίζουν το όνομα του Χριστού ενώπιον των απίστων. 

Μετά από ένα χρόνο απελευθερώνεται και επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, όπου τελεί πλείστα θαύματα. Στην πόλη αυτή εκοιμήθη εν Κυρίω στις 14 Νοεμβρίου του 1357 ο κήρυξ της χάριτος και του φωτός και εκεί φυλάσσονται τα χαριτόβρυτα λείψανά του.