ΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ

ΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ

Του Παναγιώτη Τελεβάντου

==========

Το πιο κάτω κείμενο του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Πάφου κ. Γεώργιου αναφορικά με τις μεταμοσχεύσεις από πτωματικό δότη είναι απόσπασμα εκτενέστερης ομιλίας του για το θέμα.

Ο Σεβασμιότατος εκτός από θεολόγος είναι και χημικός και υπεύθυνος της συνοδικής επιτροπής για θέματα βιοηθικής της Εκκλησίας της Κύπρου.

Εβαλα αυθαίρετα τίτλους σε ενότητες της ομιλίας για να είναι πιο ευχερής η ανάγνωση του κειμένου.

Η ομιλία του Σεβασμιότατου είναι από πολλές απόψεις ενδιαφέρουσα.

1.) Καταγράφει την άποψη ενός ιεράρχη που έχει ιδιαίτερη βαρύτητα επειδή προέρχεται από το χώρο των θετικών επιστημών,

2.) Είναι ο υπεύθυνος ιεράρχης της Εκκλησίας της Κύπρου για θέματα βιοηθικής, και

3.) Δίνει απάντηση στο ερώτημα που είχα απευθύνει μόλις χθες στο Σεβασμιότατο Μεσογαίας να βοηθήσει όλους εμάς που δεν έχουμε σχέση με την ιατρική επιστήμη να κατανοήσουμε πού ακριβώς βασίζουν την θέση τους όσοι ευσεβείς και διακεκριμένοι ψυχίατροι -όπως ο κ. Μπαλογιάννης ή αρχιερείς ή σύνοδοι επισκόπων - τηρούν θετική στάση αναφορικά τη μεταμόσχευση από πτωματικό δότη.

Σχολιαστής από την Κύπρο, που εκπονεί διδακτορική διατριβή σε θέματα βιοηθικής, μου έστειλε το πιο κάτω σχόλιο που νομίζω ότι ενδιαφέρει όλους. Μου έγραψε σχετικά: “Όσοι επέζησαν οφέιλεται στο ότι ήταν τραυματισμένος ο φλοιός - δηλαδή το εξωτερικό μέρος του εγκεφάλου. Αν καταστραφεί το εγκεφαλικό στέλεχος, δηλαδή το εσωτερικό κομμάτι του εγκεφάλου - που ελέγχει τις βασικές λειτουργίες της αναπνοής και της καρδίας - τότε κανείς δεν μπορεί να ανανήψει και διατηρείται μόνο με τεχνητά μέσα για λίγο καιρό”.

Και συμπληρώνει: “Ενδιαφέρον στοιχείο από την έρευνα που έκανα στην Κύπρο, είναι ότι το 65% απ' όσους αρνούνται να δώσουν τα όργανά τους αν τους ζητηθεί, ευχαρίστως όμως θα δέχονταν να πάρουν αν οι ίδιοι ή κάποιο μέλος της οικογένειας τους το χρειαζόταν!!!”

Δημοσιεύουμε λοιπόν τις θέσεις του Σεβασμιότατου Πάφου και του σχολιαστή του άρθρου ως συμβολή στη συζήτηση που γίνεται για τις μεταμοσχεύσεις από πτωματικούς δότες και ελπίζουμε ότι και άλλοι που κατανοούν τη φύση του θέματος θα μας διαφωτίσουν σχετικά.

Με τα δημοσιεύματα για τις μεταμοσχεύσεις, που βλέπουν το φως τη δημοσιότητας καθημερινά, είναι φυσικό να δημιουργούνται αμφιβολίες, ερωτήματα αλλά και σκανδαλισμός στους πιστούς.

*****

ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΠΤΩΜΑΤΙΚΟ ΔΟΤΗ

Του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Πάφου Γεώργιου

============

Για την Εκκλησία, ως γνωστό, ο θάνατος ορίζεται ως ο χωρισμός, ή η έξοδος της ψυχής από το σώμα. Πότε, όμως, ή πώς μπορεί να διαπιστωθεί αυτό; Μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα η έννοια του θανάτου συνδεόταν με την παύση της λειτουργίας της καρδίας, που κι αυτή συνοδεύεται από την παύση της λειτουργίας των πνευμόνων και την απώλεια της συνειδήσεως. Με τις εξελίξεις, όμως, που σημειώθηκαν στην Ιατρική, κατά τα τελευταία χρόνια, οι βασικές αυτές λειτουργίες αποσυνδέθηκαν μεταξύ τους και υποστηρίχθηκε ότι ο θάνατος του ανθρώπου μπορεί να ταυτισθεί με τον εγκεφαλικό θάνατο.

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ

____________

Η ιατρική σήμερα δέχεται ότι κατά τον εγκεφαλικό θάνατο έχουμε οριστική καταστροφή του εγκεφάλου και πλήρη απώλεια αισθήσεων και συνειδήσεως. Η αναπνευστική λειτουργία τότε, μπορεί να συντηρείται μόνο με μηχανικούς τρόπους, η δε διακοπή της τεχνητής υποστήριξης οδηγεί στην παύση και της καρδιακής λειτουργίας.

Οι ειδικοί ιατροί βεβαιώνουν ότι η λήψη οργάνων από νεκρό σώμα, δηλαδή από σώμα στο οποίο έπαυσαν οι ζωτικές λειτουργίες του, είναι ανωφελής για μεταμόσχευση, γιατί σε τέτοια περίπτωση ήδη έχει αρχίσει η αποσύνθεση. Επομένως η αφαίρεση των οργάνων θα πρέπει να γίνεται πριν νεκρωθούν οι ιστοί. Γι’ αυτό και επιδιώκεται η τεχνητή υποστήριξη μετά τον εγκεφαλικό θάνατο. Από τη διαδικασία αυτή, όμως, προκύπτει άλλο πρόβλημα: Όσο λειτουργεί η καρδία του ανθρώπου δεν είναι δυνατό να μιλήσουμε για χωρισμό της ψυχής από το σώμα, έστω κι αν ο άνθρωπος βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση. Όταν επέλθει ο εγκεφαλικός θάνατος, αλλά εξακολουθεί να λειτουργεί η καρδία με μηχανική υποστήριξη, μπορούμε να πούμε ότι επήλθε ο χωρισμός αυτός; Θετική απάντηση στο ερώτημα αυτό θα επέτρεπε τη λήψη οργάνων για μεταμόσχευση. Αντίθετα αρνητική απάντηση θα έθετε σε κρίση τις συνειδήσεις πολλών από εκείνους που εμπλέκονται στη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων.

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

________________

Σύγχρονες, πάντως, ιατρικές μελέτες ταυτίζουν τον εγκεφαλικό θάνατο με το θάνατο του ατόμου. Λόγω της νέκρωσης, και της εν συνεχεία ρευστοποίησης του εγκεφάλου, τα ζωτικά όργανα που παραμένουν εν λειτουργία, σταδιακά εκφυλίζονται. Δηλαδή όταν επέλθει ο εγκεφαλικός θάνατος το σώμα θα παραμείνει μόνο ένα σύνολο οργάνων τα οποία απλώς διατηρούν τις βιολογικές διεργασίες τους με τη μηχανική οξυγόνωση και τη μηχανική διατήρηση της λειτουργίας της καρδίας.

Ο καθηγητής Στ. Μπαλογιάννης αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η έννοια του εγκεφαλικού και η έννοια του καρδιακού θανάτου δεν καθορίζουν δύο διαφορετικάς εκφράσεις του θανάτου, ή της οντολογικής ολότητος αυτού, αλλά οριοθετούν το αυτό φαινόμενον από δύο διαφορετικάς χρονικάς διαστάσεις της επί μέρους νεκρώσεως και της εν συνεχεία αποσυνθέσεως των συστημάτων και των ιστών του σώματος».

ΟΧΙ ΜΟΝΟΝ ΚΛΙΝΙΚΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ

___________

Από όλους τους ερευνητές του θέματος τονίζεται ότι τα κριτήρια του εγκεφαλικού θανάτου δεν πρέπει να ’ναι μόνο κλινικά. Πρέπει να προστεθούν και εργαστηριακά ώστε να επιβεβαιώνεται κατά το δυνατόν όχι μόνον η παύση της λειτουργίας του εγκεφαλικού στελέχους αλλά και του εγκεφαλικού φλοιού.

ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

____________

Έχω τη γνώμη πως, στο θέμα αυτό, η Εκκλησία – αν και δεν είναι της αρμοδιότητός της – θα μπορούσε να αποδεχθεί τη, σχεδόν ομόφωνη διεθνώς, άποψη ότι ο εγκεφαλικός θάνατος ταυτίζεται με το αμετάκλητο βιολογικό τέλος του ανθρώπου. Η Εκκλησία της Κύπρου δέχεται, για σκοπούς λήψης οργάνων από κάποιο πτωματικό δότη, την ομόφωνη γνωμάτευση τριών ιατρών, από τους οποίους ουδείς σχετίζεται με μεταμοσχεύσεις, ότι η κατάσταση του ασθενούς είναι μη αναστρέψιμη και ότι τερματισμός της μηχανικής υποστήριξης θα οδηγήσει στο αμετάκλητο τέλος.

ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΤΟΥ ΔΟΤΗ

_____________

Η διαπίστωση του θανάτου δεν δίνει, ασφαλώς, στην κοινωνία το δικαίωμα αφαίρεσης των ιστών ή των οργάνων από το πτώμα για μεταμόσχευση. Απαιτείται η εκ των προτέρων συναίνεση του δότη. Αν, δηλαδή, όταν ήταν καλά ο άνθρωπος συνειδητά και ελεύθερα είχε δηλώσει, ή, καλύτερα, είχε υπογράψει σχετική δήλωση ότι παρείχε το δικαίωμα στους εντεταλμένους κοινωνικούς φορείς να αφαιρέσουν, σε περίπτωση θανάτου του, κάποια όργανά του για μεταμόσχευση σε άλλους ανθρώπους. Παρόλο που στην περίπτωση αυτή η δωρεά δεν έχει το στοιχείο της αυτοθυσίας, ή της υπερβάλλουσας αγάπης, αφού αυτό γίνεται όταν τα όργανα δεν θα είναι χρήσιμα στο δότη, εν τούτοις δεν μπορεί κάποιος να μην υπογραμμίσει τις θετικές πλευρές της. Το ότι ο άνθρωπος, που δηλώνει μελλοντικός δότης οργάνων, σκέφτεται και αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο αιφνίδιου θανάτου του με τρόπο θετικό και το ότι συνδέει αυτό το ενδεχόμενο με τη βοήθεια κάποιου ανώνυμου ασθενούς, δεν είναι κάτι που μπορεί να παραβλεφθεί.

Η ΕΙΚΑΖΟΜΕΝΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ

_________

Σε μερικές χώρες, όπως στην Ισπανία, στο Βέλγιο, στην Αυστρία και στην Ιταλία θεσπίστηκε νομοθετικά η «εικαζομένη συναίνεση», για να ξεπεραστεί το πρόβλημα της έλλειψης οργάνων. Στις χώρες αυτές θεωρείται δότης όποιος δεν έχει εγγράφως αρνηθεί κάτι τέτοιο όταν ήταν εν ζωή.

ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ

__________

Στην Κύπρο, και σε πολλές άλλες χώρες, όταν δεν υπάρχει συναίνεση του δότη ζητείται συναίνεση των συγγενών του. Και είναι πράγματι πολύ συγκινητικό να βλέπεις γονείς, ή αδέλφια, ή συζύγους, μέσα στον αφόρητο πόνο και στην ανείπωτη οδύνη τους, να δίνουν τη συγκατάθεσή τους για αφαίρεση, από το σώμα του προσφιλούς νεκρού τους, οργάνων προς μεταμόσχευση. Ζήσαμε, νομίζω, όλοι το θάνατο δικών μας ανθρώπων και θα συμφωνείτε πως ευκολότερα θα δίναμε το δικό μας μόσχευμα, παρά του δικού μας ανθρώπου. Γι’ αυτό και δεν νομίζω πως το ερώτημα, αν οι συγγενείς έχουν κληρονομικά δικαιώματα και στο σώμα του δικού τους ανθρώπου, προσθέτει κάτι περισσότερο στον προβληματισμό που εκθέσαμε πιο πάνω, και που αναφερόταν στο αν εμείς έχουμε ιδιοκτησιακά δικαιώματα στο σώμα μας ώστε να μπορούμε να παρέχουμε μέλη του σε άλλους για μεταμόσχευση.

Η ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΞΗ ΑΓΑΠΗΣ

___________

Μετά από αυτή την εκτενή αναφορά στα προβλήματα και στους προβληματισμούς για τις μεταμοσχεύσεις, και τη δωρεά οργάνων, πως τοποθετούμαστε απέναντι στο θέμα αυτό;

Πιστεύω πως η προσφορά ιστών και οργάνων για μεταμόσχευση είναι πράξη υψίστης αγάπης. Θα πρέπει, όμως, να τίθενται πάντα και κάποιοι ηθικοί κανόνες, η τήρηση των οποίων θα εγγυάται την παραμονή των μεταμοσχεύσεων στα σωστά πλαίσια. Οι κανόνες αυτοί, στην περίπτωση ζώντων δοτών, θα πρέπει να διασφαλίζουν το ελεύθερο και αβίαστο της προσφοράς, καθώς και την αποτροπή της εμπορικής εκμετάλλευσής τους. Στην περίπτωση των πτωματικών δοτών, θα πρέπει να εξασφαλίζεται εκ των προτέρων, και σε χρόνο ανύποπτο για το βιολογικό του τέλος, έγγραφη συγκατάθεση του δότη. Θα πρέπει επίσης να καθορισθεί επακριβώς από ιατρικής πλευράς, με αντικειμενικά κριτήρια, πότε επέρχεται ο θάνατος. Δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί ηθική πράξη η επίσπευση του θανάτου κάποιου για να σωθεί η ζωή άλλου.

ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕΒΑΣΤΗ Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

_________

Στη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση οργάνων προς μεταμόσχευση και την, ως εκ τούτου, αυξανόμενη πίεση προς τους ανθρώπους να γίνουν μετά θάνατον δότες, η Εκκλησία αφήνει ανοικτές και τις δυο δυνατότητες. Παρόλο που η πράξη αυτή (της παροχής οργάνων προς μεταμόσχευση) ιατρικά συνιστάται, αλλά και λογικά και ηθικά είναι πλήρως δικαιολογημένη, δεν θα πρέπει να φορτίζουμε με ενοχές εκείνους που, για διαφόρους λόγους, δεν επιθυμούν, είτε την εν ζωή, είτε την μετά θάνατον, προσφορά μελών του σώματός τους για μεταμόσχευση. Εκείνον που επιθυμεί να γίνει δωρητής μελών του, η Εκκλησία τον ευλογεί και εκείνον που δυσκολεύεται, τον κατανοεί και τον σέβεται.

"ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Η ΧΑΡΙΣ" ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΨΥΧΙΑΣ ΜΑΣ!

______________

Πληροφοριακά σας λέω ότι προσωπικά έχω υπογράψει τη δήλωση που προσφέρει το Παρασκευαΐδειο Μεταμοσχευτικό Κέντρο Κύπρου, ότι δέχομαι να γίνω μετά θάνατον δότης οργάνων. Δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει κάποιος να νιώθει ότι προσφέρει σπουδαία πράγματα γιατί, παραφράζοντας τον Μέγα Βασίλειο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι «του θανάτου η χάρις» και όχι της μεγαλοψυχίας μας. Τη σχετικά πολύ μικρή πιθανότητα μη πραγματικής διαπίστωσης του θανάτου, ο πιστός θα πρέπει, νομίζω, να την ξεπερνά έχοντας υπόψη του τη σχετικότητα της ζωής και του θανάτου και θεωρώντας ότι στην απομακρυσμένη αυτή περίπτωση η ενέργειά του θα μπορεί να θεωρείται και ως αυτοθυσία για το καλό των συνανθρώπων του.

ΠΗΓΗ:

Ιστοσελίδα Μητροπόλεως Πάφου