ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΙ ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΖΟΥΣΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΜΕΜΑΝ ΜΕΝΤΟΡΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΔΟΞΟΥ ΚΛΗΡΙΚΟΥ π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΘΕΡΜΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΝΕΟΒΑΡΛΑΑΜΙΤΩΝ

_________

«Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΜΕΜΑΝ»

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΘΑΓΙΑΣΤΙΚΟΝ ΣΤΟΙΧΕΙΟΝ ΣΤΙΣ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ

ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΙ

ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Του πρωτοπρ. ΜΙΧΑΗΛ ΠΟΜΑΖΑΝΚΣΥ († 1987)

========

Ὁ π. Αλέξανδρος Σμέμαν ἐμμένει στὴν ἀντίληψι ὅτι ἡ ἰδέα τοῦ «καθαγιασμοῦ», τῶν «μυστηρίων», καὶ γενικῶς τῆς καθαγιαστικῆς δυνάμεως τῶν μυστηριακῶν τελετῶν ἦταν ἄγνωστη στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία καὶ προέκυψε μόνον στὴν μετὰ τὸν Κωνσταντῖνον ἐποχή. Μολονότι ὁ συγγραφεὺς ἀρνεῖται τὸν ἄμεσο δανεισμὸ τῆς ἰδέας τῶν «μυστηρίων» ἀπὸ τὰ παγανιστικὰ μυστήρια, οὐχ ἦττον ὅμως ἀναγνωρίζει τὴν «μυστηριακότητα» τῆς λατρείας ὡς ἕνα νέο στοιχεῖο τῆς «διαστρωματώσεως» σὲ αὐτὴν τὴν ἐποχή. Ὁ ὅρος «μυστήριον» στὸν Χριστιανισμό – γράφει παραπέμποντας στὸν Ἰησουΐτη ἐρευνητὴ (Καρδινάλιον) J. Danielou – δὲν εἶχε ἀρχικῶς τὴν ἔννοια, ποὺ τοῦ προσεδόθη μεταγενεστέρως, τὴν μυστηριολογικὴ ἔννοια· στὴν Καινὴ Διαθήκη χρησιμοποιεῖται μόνον στὸν ἑνικὸ καὶ μὲ τὴν γενικὴ σημασία τῆς οἰκονομίας τῆς σωτηρίας μας: «Ὁ ὅρος “µυστήριον” στὰ κείµενα τοῦ Παύλου καὶ τοῦ ἀρχαίου χριστιανισµοῦ σηµαίνει γενικὰ τὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ, ὁλόκληρο τὸ µυστήριο τῆς σωτηρίας» (σ. 199). Συνεπῶς, κατὰ τὴν γνώμη τοῦ συγγραφέως, ἡ χρῆσις αὐτοῦ τοῦ ὅρου, ἀκόμη καὶ γιὰ διάφορες πτυχὲς τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ, ἀνήκει στὴν μεταγενέστερη ἐποχή.

Εἰς μάτην, ὅμως, ὁ συγγραφεὺς παραπέμπει σὲ ἕναν Δυτικὸ ἐρευνητὴ ἀναφορικῶς πρὸς τὸν ὅρο «μυστήριον», ὅταν μποροῦμε νὰ διαβάσουμε στὸν ἀπ. Παῦλον τὰ ἑξῆς λόγια: «Οὕτως ἡµᾶς λογιζέσθω ἄνθρωπος, ὡς ὑπηρέτας Χριστοῦ καὶ οἰκονόµους µυστηρίων Θεοῦ» (Α΄ Κορ. δ΄ 1).

Οἱ Ἀπόστολοι ἦσαν οἰκονόμοι τῶν μυστηρίων, καὶ αὐτὴ ἡ ἀποστολικὴ οἰκονομία ἐξεφράζετο συγκεκριμένως στὴν λειτουργία τῆς Θείας οἰκονομίας:

α) στὰ παρακλητικὰ κηρύγματα,

β) στὴν ἕνωσι μὲ τὴν Ἐκκλησία διὰ τοῦ Βαπτίσματος,

γ) στὴν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διὰ τῆς ἐπιθέσεως

τῶν χειρῶν,

δ) στὴν ἐνίσχυσι τῆς μετὰ τοῦ Χριστοῦ ἑνώσεως τῶν πιστῶν ἐν τῷ μυστηρίῳ τῆς Εὐχαριστίας,

ε) στὴν περαιτέρω ἐμβάθυνσί τους στὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, σχετικῶς πρὸς τὴν ὁποίαν ὁ ἴδιος Ἀπόστολος λέγει: «Σοφίαν δὲ λαλοῦµεν ἐν τοῖς τελείοις ... Ἀλλὰ λαλοῦµεν σοφίαν Θεοῦ ἐν µυστηρίῳ, τὴν ἀποκεκρυµένην» (Α΄ Κορ. β΄ 6-7). Ἑπομένως ἡ δρᾶσις τῶν Ἀποστόλων ἦταν πλήρης μυστηριακῶν στοιχείων.

Βασιζόμενος στὰ ἕτοιμα συμπεράσματα τῶν Δυτικῶν ἐρευνῶν στὶς κρίσεις του περὶ τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ὁ π. Αλέξανδρος Σμέμαν δὲν δίδει προσοχὴ στὰ ἄμεσα στοιχεῖα τῶν ἀποστολικῶν συγγραμμάτων, μολονότι ἔχουν πρωταρχικὴ σπουδαιότητα ὡς μνημεῖα τῆς ζωῆς τῆς πρώτης Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Καινὴ Διαθήκη ὁμιλεῖ εὐθέως περὶ «καθαγιασμοῦ», καθαγιασμοῦ διὰ λόγου Θεοῦ καὶ προσευχῆς: «Οὐδὲν ἀπόβλητον µετὰ εὐχαριστίας λαµβανόµενον· ἁγιάζεται γὰρ διὰ λόγου Θεοῦ καὶ ἐντεύξεως» (Α΄ Τιμ. δ΄ 4-5). Καὶ λέγεται περὶ τοῦ Βαπτίσματος: «Ἀλλὰ ἀπελούσασθε, ἀλλὰ ἡγιάσθητε, ἀλλὰ ἐδικαιώθητε» (Α΄ Κορ. ς΄ 11). Ἡ ἰδία ἡ ἔκφρασις «ποτήριον εὐλογίας» (Α΄ Κορ. ι΄ 16) εἶναι μαρτυρία περὶ τοῦ καθαγιασμοῦ δι’ εὐλογίας. Ἡ ἀποστολικὴ ἐπίθεσις τῶν χειρῶν δὲν μπορεῖ νὰ κατανοηθῇ διαφορετικὰ παρὰ ὡς καθαγιασμός.

ΠΗΓΗ:

Η άλλη όψις