ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΟΥΜΕ ΣΧΙΣΜΑ

ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΟΥΜΕ ΣΧΙΣΜΑ

Ὀφειλόμενες ἐξηγήσεις

Α΄

Του Πρωτοπρεσβύτερου Θεόδωρου Ζήση

=====

Μερικά πρόσωπα τά ὁποῖα διαπνέονται ἀπό τήν ἐν Κυρίῳ ἀγάπη πρός ὅσους ἐν τῷ κόσμῳ κληρικούς ἔχουμε παύσει τήν μνημόνευση τῶν οἰκείων ἐπισκόπων, ἀλλά καί ἀπό τόν γενικότερο σεβασμό πρός τούς ἀγῶνες ὑπέρ τῆς Ὀρθοδοξίας, ἰδιαίτερα, μάλιστα, ὅσα πρόσωπα δέν γνώρισαν καλά τόν γράφοντα καί δέν τόν ἔχουν ζήσει, ὥστε νά ἑρμηνεύουν σωστά τήν τελευταία ἐνέργειά του τῆς διακοπῆς τοῦ λειτουργικοῦ μνημοσύνου τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ἀνθίμου, ἀνησυχοῦν ἀπό σκοπίμως διαδιδόμενες φῆμες ἤ καί ἀπό ἰδικές των ἐσφαλμένες ἐκτιμήσεις, ὅτι ὁ π. Θεόδωρος θά κάνει σχίσμα. Συνδυάζουν μάλιστα πρός τήν κατεύθυνση αὐτή καί τά ὅσα λέγουν ἤ πράττουν ἄλλα πρόσωπα μέ τά ὁποῖα συνεργάσθηκε ἤ συνεργάζεται ὁ π. Θεόδωρος, χωρίς ὅμως πράγματι νά συμφωνεῖ ἤ νά συμπράττει σέ ὅλα μαζί τους, καί ἐξ αὐτοῦ βγάζουν λάθος συμπεράσματα.

1. Τί προκύπτει ἀπό τόν 15^ο Κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας

Γιά νά διασκεδασθοῦν λοιπόν αὐτές οἱ ἀνησυχίες καί νά ἠσυχάσουν κάποιων οἱ λογισμοί, τῶν καλοπροαιρέτων βέβαια, δίνονται οἱ ἑξῆς ἐξηγήσεις: Ἡ διακοπή μνημοσύνου τοῦ αἱρετικοῦ ἤ αἱρετίζοντος ἐπισκόπου συνιστᾶται ἀπό τόν 15^ο Κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου (861) τοῦ Μ. Φωτίου, ὅταν ὁ ἐπίσκοπος δημοσίως κηρύσσει «γυμνῇ τῇ κεφαλῇ», δηλαδή φανερά, ἀπροκάλυπτα, κάποια αἵρεση, καταδικασμένη ἀπό Συνόδους ἤ Ἁγίους Πατέρες[1]. Ἀπό τόν κανόνα προκύπτουν τά ἑξῆς:

(α) Ἡ διακοπή μνημοσύνου ἀφορᾷ τόν οἰκεῖο ἐπίσκοπο καἴ ὄχι ὅλους τούς ἐπισκόπους τῆς Ἐκκλησίας. Ἕκαστος κληρικός διακόπτει τό μνημόσυνο τοῦ δικοῦ του ἐπισκόπου.

(β) Οὔτε συνιστᾶται οὔτε ἐπιβάλλεται ἡ διακοπή μνημοσύνου νά εἶναι συντεταγμένη, νά γίνει δηλαδή ἀπό πολλούς, νά μήν εἶναι μεμονωμένη. Μπορεῖ καί ἕνας πρεσβύτερος νά προχωρήσει σέ διακοπή μνημοσύνου.

(γ) Ὁ ἐπίσκοπος, τοῦ ὁποίου τό μνημόσυνο διακόπτεται, πρέπει ὄχι ἁπλῶς νά αἱρετίζει, ἀλλά καί νά κηρύσσει δημόσια τήν αἵρεση.

(δ) Τήν διακοπή αὐτή τοῦ μνημοσύνου ὁ κανών τήν χαρακτηρίζει ὡς ἀποτείχιση· «τῆς πρός τόν καλούμενον Ἐπίσκοπον κοινωνίας ἑαυτούς ἀποτειχίζοντες». Δέν εἶναι ἄλλο πρᾶγμα ἡ ἀποτείχιση καί ἄλλο ἡ διακοπή μνημοσύνου. Δέν ὑπάρχει ἄλλη ἀποτείχιση ἀπό τήν διακοπή μνημοσύνου, ὥστε νά νομίζουν μερικοί ὅτι ἀποτειχίζονται, χωρίς νά προβοῦν σέ διακοπή μνημοσύνου.

(ε) Ἡ ἀποτείχιση αὐτή δέν προκαλεῖ σχίσμα, διότι δέν ἀποτειχίζεται κανείς ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἀλλά ἀπό τήν αἵρεση[2] · δέν ἀποτειχίζεται ἀπό ὀρθόδοξο ἐπίσκοπο, ἀλλά ἀπό δῆθεν ἐπίσκοπο, ἀπό «τόν καλούμενον ἐπίσκοπον ἑαυτούς ἀποτειχίζοντες», τόν ὁποῖο στή συνέχεια ὁ κανών ἀποκαλεῖ «ψευδεπίσκοπο» καί «ψευδοδιδάσκαλο». 

(στ) Οἱ διακόπτοντες τό μνημόσυνο τοῦ αἱρετίζοντος ἐπισκόπου δέν διαπράττουν κανονικό παράπτωμα· γι΄ αὐτό καί δέν ὑπόκεινται σέ κανονική δίκη καί ἐπιτίμηση, δηλαδή δέν πρέπει νά παραπέμπονται σέ ἐπισκοπικά ἤ συνοδικά δικαστήρια.

(ζ) Καί ὄχι μόνον δέν πρέπει νά παραπέμπονται σέ δικαστήρια καί νά τιμωροῦνται, ἀλλά ἀντίθετα πρέπει νά τιμῶνται, διότι προφυλάσσουν τήν Ἐκκλησία ἀπό σχίσματα καί διαιρέσεις, δέν προκαλοῦν σχίσμα. Τά σχίσματα τά προκαλοῦν οἱ αἱρετίζοντες ἐπίσκοποι.

(η) Δέν εἶναι ἀπαραίτητο ὁ αἱρετίζων ἐπίσκοπος νά ἔχει καταδικασθῆ ἀπό Σύνοδο, ὥστε μετά τήν συνοδική καταδίκη του νά γίνει ἡ διακοπή μνημοσύνου. Αὐτό ἐπιτρέπεται νά γίνει καί πρό τῆς συνοδικῆς καταδίκης «πρό συνοδικῆς διαγνώσεως». Ὁ κανόνας εἶναι σαφής καί μόνον ἀγράμματοι καί ἀδιάβαστοι δυσκολεύονται νά τόν κατανοήσουν ἤ κάποιοι τόν παρερμηνεύουν, γιά νά μήν ὑποστοῦν ὅσα ὑπαγορεύει: «Οἱ τοιοῦτοι (οἱ διακόπτοντες τήν μνημόνευση) οὐ μόνον τῇ κανονικῇ ἐπιτιμήσει οὐχ ὑπόκεινται, πρό συνοδικῆς διαγνώσεως ἑαυτούς τῆς πρός τόν καλούμενον Ἐπίσκοπον κοινωνίας ἀποτειχίζοντες, ἀλλά καί τῆς πρεπούσης τιμῆς τοῖς Ὀρθοδόξοις ἀξιωθήσονται. Οὐ γάρ Ἐπισκόπων, ἀλλά ψευδεπισκόπων καί ψευδοδιδασκάλων κατέγνωσαν, καί οὐ σχίσματι τήν ἕνωσιν τῆς Ἐκκλησίας κατέτεμον, ἀλλά σχισμάτων καί μερισμῶν τήν Ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ρύσασθαι».

(θ) Εἶναι παραλογισμός λογικός, θεολογικός, ἐκκλησιολογικός, νομικός, τό νά δεχθεῖ κανείς ὅτι ἡ διακοπή μνημοσύνου προκαλεῖ σχίσμα. Εἶναι δυνατόν ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία μέ κανόνα ἐπίσημης καί περιφανοῦς συνόδου, στήν ὁποία μάλιστα προήδρευε ὁ Μέγας Φώτιος, μεγαλειώδης διδάσκαλος, θεολόγος, κανονολόγος, νομικός, φιλόσοφος, καί πλεῖστοι ἄλλοι ἐπίσκοποι, νά συνιστοῦν τήν τέλεση σχίσματος καί μάλιστα ὄχι μόνον ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ἐναντίον τῶν ἰδίων ὡς ἐπισκόπων; Ἡ Ἐκκλησία μέ τίς συνόδους προσπαθεῖ νά κρατήσει τά μέλη της μέσα στά ὅριά της, προφυλάσσοντάς τα ἀπό τίς αἱρέσεις καί τά σχίσματα. Εἶναι δυνατόν νά τούς λέγει «διακόψτε τό μνημόσυνο τοῦ ἐπισκόπου καί βγῆτε ἐκτός Ἐκκλησίας»;

(ι ) Ὁ διακόπτων τό μνημόσυνο ἐφαρμόζει τήν κανονική σύσταση τήν ὥρα πού τελεῖ τήν Θεία Εὐχαριστία, τήν ὥρα πού λειτουργεῖ· αὐτό σημαίνει πώς ὁ κανών ἐπιτρέπει τήν τέλεση τῆς Λειτουργίας, χωρίς νά μνημονεύεται ὁ ἐπίσκοπος· δέν ὁρίζει, ὅτι ὁ διακόπτων τό μνημόσυνο πρέπει νά νά παύσει νά λειτουργεῖ, διότι δῆθεν ἡ Λειτουργία τελεῖται «εἰς τό ὄνομα τοῦ ἐπισκόπου», καί ὅπου δέν μνημονεύεται ὁ ἐπίσκοπος τά μυστήρια εἶναι ἄκυρα, κατά τήν πρωτοφανῆ καί πεπλανημένη γνώμη τοῦ Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ἰωάννου Ζηζιούλα, ὑπέρ τῆς ὁποίας δέν ὑπάρχει καμμία ἁγιογραφική καί πατερική μαρτυρία, παρά μόνον ὁ αἱρετικός ἐπισκοποκεντρισμός, καί ἡ παπίζουσα δεσποτοκρατία. Θά συνιστοῦσαν ποτέ νά γίνονται ἄκυρα μυστήρια ὁ Μ. Φώτιος καί οἱ λοιποί θεοφόροι Πατέρες τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου, πού συνιστοῦν τήν διακοπή τοῦ μνημοσύνου; Τά μυστήρια ὅλα καί ἡ Θεία Λειτουργία τελοῦνται εἰς τό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἤ εἰς τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί ὄχι εἰς τό ὄνομα τοῦ ἐπισκόπου. Δέν χρειάζεται νά ἐπεκταθοῦμε περισσότερο γιά αὐτονόητα πράγματα.

Μνημονεύουμε ἁπλῶς ἐνδεικτικά αὐτό πού λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στούς Κορινθίους, πού εἶχαν διαιρεθεῖ σέ ὁμάδες ὀπαδῶν ἐπί κεφαλῆς τῶν ὁποίων ἔβαζαν κάποιους ἀποστόλους-διδασκάλους καί ὄχι τόν Χριστό. Διαμαρτύρεται ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγοντας ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ ἀρχηγός τῆς σωτηρίας πού ἐσταυρώθη ὑπέρ ἡμῶν, καί εἰς τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ τελοῦνται τά Μυστήρια. «Μεμέρισται ὁ Χριστός; Μή Παῦλος ἐσταυρώθη ὑπέρ ὑμῶν; Ἤ εἰς τό ὄνομα Παύλου ἐβαπτίσθητε; Εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ, ὅτι οὐδένα ὑμῶν ἐβάπτισα»[3]. Ἄν λοιπόν ὁ οὐρανοβάμων καί θεόπτης Παῦλος ἀρνεῖται ὅτι τελεῖ εἰς τό ὄνομά του τό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος , πόσο ἐγωισμό καί παπική ὑπερηφάνεια κρύπτει ἡ ζηζιούλεια γνώμη ὅτι ἡ Θεία Εὐχαριστία τελεῖται «εἰς τό ὄνομα τοῦ ἐπισκόπου»; Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἀποστέλλων τούς μαθητάς εἰς τό κήρυγμα τούς ἔδωσε ἐντολή νά βαπτίζουν εἰς τό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος: «Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα υά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»[4]. Συνιστώντας δέ καί ἱδρύοντας τό Μηστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας κατά τήν τέλεση τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου δέν εἶπε ὅτι αὐτό θά τό τελεῖτε στό ὄνομά σας, ἀλλά γιά νά θυμᾶσθε ἐμένα· «Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν»[5]. 

Ἡ Θεία Λειτουργία καί οἱ ἄλλες ἀκολουθίες ἀρχίζουν μέ τριαδολογική ἐπίκληση «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» καί «Εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» ἤ «Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν πάντοτε ...». Δέν ἀρχίζουμε μέ ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ ἐπισκόπου. Ἄς κάνουν τόν κόπο οἱ ἀδιάφοροι καί ἀδιάβαστοι ἐπίσκοποι, μερικοί τῶν ὁποίων οὔτε τίς ὁμιλίες πού τούς γράφουν ἄλλοι μποροῦν νά ἀναγνώσουν, καί νά δοῦν σέ κάποιο λεξικό τῆς Κ. Διαθήκης (Concordantia) στή λέξη «ὄνομα», γιά νά δοῦν τό ὄνομά ποίου ἐπεκαλοῦντο οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, γιά νά ἐπιτελέσουν θαύματα; Τό ὄνομα κάποιου ἐξ αὐτῶν ἤ ὅλα ἐγίνοντο «ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ», «ὀνομάζοντες τό ὄνομα Χριστοῦ», σέ ἀμέτρητα γεγονότα καί περιστάσεις. Μνημόνευση τοῦ Ἐπισκόπου γίνεται γιά ἄλλους λόγους καί ὄχι γιατί ἀποτελεῖ οὐσιῶδες στοιχεῖο τοῦ Μυστηρίου, χωρίς τό ὁποῖο τό μυστήριο εἶναι δῆθεν ἄκυρο. Σέ ποιά Ὀρθόδοξη Δογματική διδάσκεται αὐτή ἡ κακόδοξη διδασκαλία; Ὁ ἐπίσκοπος μνημονεύεται, κυρίως γιά νά φανεῖ, ὅτι ὁ μνημονεύων καί ὁ μνημονευόμενος ἔχουν τήν ἴδια πίστη, ὅτι εἶναι ἀμφότεροι ὀρθόδοξοι, ὅτι ὁ μνημονευόμενος ἔχει τήν ἴδια πίστη μέ τόν μνημονεύοντα, εἶναι ταυτογνωμονοῦντες καί ταυτοπιστεύοντες. Δέν παραγνωρίζουμε τήν σημαντική, τήν σπουδαία, τήν πρωτεύουσα θέση πού ἔχει ὁ ἐπίσκοπος στήν Ἐκκλησία, σύμφωνα καί μέ ὅσα λέγει ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας. Ἀλλά ὅλα αὐτά ἰσχύουν, ὅταν πρόκειται περί ὀρθοδόξου ἐπισκόπου καί ὄχι περί ψευδεπισκόπου.

Ἑπομένως ὁ διακόπτων τό μνημόσυνο συνεχίζει νά λειτουργεῖ καί δέν ὑπόκειται «εἰς κανονικήν κατάγνωσιν», σύμφωνα μέ τόν κανόνα, ἄν δέ τοῦ ἐπιβληθεῖ ὁποιαδήποτε ποινή ἀργίας ἤ καθαιρέσεως ἀπό τά ἁρμόδια «ἐκκλησιαστικά» δικαστήρια, αὐτή ὡς ἀντικανονική εἶναι ἄκυρη καί μή ἐφαρμόσιμη. Ἀλλοίμονο, ἄν οἱ διωκόμενοι καί καθαιρούμενοι ἀπό αἱρετικές συνόδους Ἅγιοι Πατέρες πειθαρχοῦσαν καί ὑπήκουαν στίς ἀποφάσεις τῶν αἱρετικῶν ἐπισκόπων. Θά εἶχε καταλυθεῖ ἡ Ὀρθοδοξία.

(Συνεχίζεται)