ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ κ. Γ. ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ κ. Γ. ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ

==========

Αγαπητέ μου κύριε Τελεβάντο, 

Με προσοχή ανέγνωσα το σχόλιο σας επί του κειμένου μου για τον μακιαβελισμό. Πράγματι έχετε δίκιο πως αυτα που περιγράφει ο Μακιαβέλι στον "Ηγεμόνα" είναι συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση. Πιστεύω πάντως να συμφωνείτε πως ο Κύριος μας πιστεύω ήρθε για να μας δείξει τον δρόμο της σωτηρίας, να μας βοηθήσει να πολεμήσουμε αυτή την ανθρώπινη φύση και τα ζωώδη ένστικτά μας, που, πολλές φορές, με την αρρωστημένη φαντασία μας και τα ανεξέλεγκτα πάθη μας, τα κάνουμε αχαλίνωτα, τα κάνουμε χειρότερα και πιο βδελυρά και από τα ένστικτα των πιο άγριων θηρίων. Κι επειδή αναφέρεστε στον Σαίξπηρ θα ήθελα να σημειώσω πως εκφράζει την αισθητική και τα της Δύσης και πως πέρα από την μεγάλη και σπουδαία  αισθητική αξία των έργων του αυτά μυρίζουν χώμα, δεν έχουν κάποια μεταφυσική ανάταση, μια προοπτική αιωνιότητας, όπως, φερ' ειπείν τα έργα του Ντοστογιέφσκι. Από την μελέτη μου στον Γιώργο Σαραντάρη έχω καταλήξει στο ότι για τον Χριστιανό δεν αρκούν τα ταλέντα των συγγραφέων όσο σπουδαία κι αν είναι, και δεν είναι αρκετά τα μηνύματά τους, όσο κι αν ανταποκρίνονται στην αλήθεια και ικανοποιούν το κοινό αίσθημα, αφού δεν δίνουν στον άνθρωπο μια μεταφυσική εξήγηση της κάθαρσης. Στο μήνυμά του είναι ατελέστερος των προχριστιανικών Ελλήνων τραγικών. Πέραν αυτού ο ηδονισμός, που τα περισσότερα έργα του Σαίξπηρ, του Γκαίτε και του Τολστόϊ αποπνέουν, είναι από ουδέτερα έως αποτρεπτικά  για τις πτήσεις του ανθρώπου στους ουρανούς. 

Θα μου επιτρέψετε να παραθέσω στην αγάπη σας ένα απόσπασμα από το φιλοσοφικό δοκίμιο του Γιώργου Σαραντάρη "Η παρουσία του ανθρώπου", γραμμένο το 1938:

"Η Δύση θαυμάζει, προπάντων σήμερα, τον Γκαίτε, αλλά μάλλον τα δευτερεύοντα προτερήματά του  προσέχει, εκθειάζει και δεν συλλαμβάνει τη συνολική του αξία, την ουσιαστική συμβολή του στο μελλοντικό πολιτισμό της οικουμένης, την εύγλωττη παράσταση της θέλησής του και της όρασής του. 

Για ένα Γάλλο ή Άγγλο διανοούμενο ο Ντοστογιέφσκι είναι ακόμα και τώρα (που πέρασαν περισσότερο από πενήντα χρόνια από το θάνατό του, και επηρέασαν τα βιβλία του γενεές και γενεές λογοτεχνών σε όλα τα μέρη της γης), κάποτε ανομολόγητα, ένας βάρβαρος και ένας επικίνδυνος ξένος....Η Δύση δεν κατανόησε ακόμα πως το πλάτος της δημιουργίας του δεν είναι κατώτερο από το πλάτος της δημιουργίας ενός Γκαίτε ή ενός Σαίξπηρ - από μια άποψη προσωρινά αισθητική -  και πως μάλιστα στο έδαφος που πιότερο μας ενδιαφέρει, σ' εκείνη την περιοχή όπου χρειάζεται να μπούμε ακόμα και για να είμαστε απλώς λογικά άτομα αλλά προπάντων για να δημιουργήσουμε πολιτισμό, ο Ντοστογιέφσκι είναι η άρνηση του Γκαίτε και του Σαίξπηρ, πως όποιος παραδέχεται σοβαρά τον Ντοστογιέφσκι δεν μπορεί να παραδεχτεί τον Γκαίτε και τον Σαίξπηρ, όπως όποιος παραδέχεται την αλήθεια του Χριστού δεν μπορεί να παραδεχτεί άλλην αλήθεια".

Αυτός είναι ο λόγος που ο Σαραντάρης ενώ αποδέχεται το ταλέντο και την αξία του ποιητή Κων. Καβάφη τον απορρίπτει, επειδή δεν προσφέρει τίποτε το θετικό, πέραν της αισθητικής του και των χοϊκών μηνυμάτων του, που πολλά από αυτά αποπνέουν ηδονισμό. Γράφει πάλι ο Σαραντάρης:

"Η ψυχρή ποίηση του Καβάφη είναι η ανώτερη της σημερινής Ελλάδας...Είναι όμως ποίηση άγονη. Μονάχα ένα μάθημα ύφους παραδίδει στους κατοπινούς. Είναι, στη γλώσσα μας, η πρώτη πείρα, θαρραλέα, προσωπική και αισθητικά άρτια...Είναι όμως άγονη, γιατί κατά τελευταίο λόγο δεν συμμερίζεται εκείνη την ύστατη αισιοδοξία, που χρειάζεται της ψυχής και του πολιτισμού για να προχωρήσουν, για να πάνε πέρα...Ο αισθησιασμός, ηδονή και πίστη του, τον οδηγεί προς την απελπισία, που αποκαθαίρεται δίχως γαλήνη αγνάντια στην ομορφιά, μόνη θεά, μόνη πνευματική λύτρωση.

Αλλά ποιά είναι αυτή η ομορφιά; Είναι η σάρκα, όραση, αφή, μνήμη. Άρνηση, όπου και πάντοτε, του πνεύματος. Με την ίδια επίμονη μελαγχολική θέληση, ακόμη και στη στιγμή του θανάτου, που για τους άλλους ανθρώπους είναι η στιγμή της ολοκληρωτικής μετάνοιας, και στον Καβάφη γίνεται αιτία της πιο σπαραχτικής του επιθυμίας, της αποκαλυπτικώτερης έκφρασης της μοιραίας του αντινομίας, γιατί τότε νιώθει την ομορφιά, που το είναι του θεώρησε υπέροχη ύλη, και βλέπει, και δεν μπορεί παρά να δει, πνεύμα".

Συγχωρήστε μου την πολυλογία. Το κείμενο αυτό μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε όπως νομίζετε και να το δημοσιεύσετε με δικό σας σχόλιο φυσικά.

Με αγάπη Χριστού,

Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος