ΚΑΘΑΡΑ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙ ΑΓΙΩΝ ΤΟΥ Π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΜΕΜΑΝ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΖΟΥΣΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΜΕΜΑΝ ΜΕΝΤΟΡΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΔΟΞΟΥ ΚΛΗΡΙΚΟΥ π. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΘΕΡΜΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΝΕΟΒΑΡΛΑΑΜΙΤΩΝ

_________

«Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

ΤΟΥ π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΜΕΜΑΝ»

Η ΕΠΙΚΛΗΣΙΣ ΚΑΙ ΕΞΥΜΝΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΚΑΘΑΡΑ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ Η ΠΕΡΙ ΑΓΙΩΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

ΤΟΥ π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΜΕΜΑΝ

Του πρωτοπρ. ΜΙΧΑΗΛ ΠΟΜΑΖΑΝΚΣΥ († 1987)

========

«Ἀπὸ τὸν τέταρτο αἰῶνα καὶ ἑξῆς», συνεχίζει τὸ ἀπόσπασμα τοῦ βιβλίου του π. Αλέξανδρου Σμέμαν, «ἐµφανίζεται στὴν Ἐκκλησία, πρῶτα µιὰ πρακτικὴ καὶ ἀπαρατήρητη, στὴ συνέχεια ὅµως προσεκτικὰ ἐπεξεργασµένη θεολογικὴ ἀντίληψη, σύµφωνα µὲ τὴν ὁποία οἱ ἅγιοι µεσιτεύουν στὸ Θεὸ καὶ µεσολαβοῦν, κατὰ κάποιο τρόπο, µεταξὺ ἀνθρώπου καὶ Θεοῦ».

Αὐτὴ εἶναι μία ἐντελῶς Προτεσταντικὴ προσέγγισις, ἀπρόσμενη γιὰ ἕναν Ὀρθόδοξο θεολόγο. Ἀρκεῖ νὰ διαβάσουμε στὸν Ἀπόστολον Παῦλον πῶς παρακαλεῖ αὐτοὺς στοὺς ὁποίους γράφει, νὰ γίνουν μεσολαβηταὶ ὑπὲρ αὐτοῦ καὶ μεσῖται πρὸς τὸν Θεόν, ὥστε νὰ «ἀποκατασταθῇ ἐν αὐτοῖς» ἀπὸ τὴν φυλάκισι καὶ νὰ μπορέσῃ νὰ τοὺς ἐπισκεφθῇ· στὸν ἀπόστολον Ἰάκωβον (ε΄ 16): «Πολὺ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουµένη»· στὸ βιβλίον τοῦ Ἰώβ (μβ΄ 8): «Ἰὼβ δὲ ὁ θεράπων µου εὔξεται περὶ ὑµῶν, ὅτι εἰ µὴ πρόσωπον αὐτοῦ λήψοµαι».

Ὁ συγγραφεὺς συνεχίζει: «Ἡ ἀρχικὴ χριστοκεντρικὴ σηµασία τῆς τιµῆς τῶν ἁγίων µεταβλήθηκε τώρα σὲ µιὰ ἔννοια µεσιτική. Στὴν ἀρχαία παράδοση ὁ µάρτυρας ἢ ὁ ἅγιος ἦταν, πρῶτ’ ἀπ’ ὅλα, µιὰ µαρτυρία τῆς νέας ζωῆς καὶ συνεπῶς µιὰ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ». Ἡ ἀνάγνωσις τῶν Μαρτυρίων στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία εἶχε ὡς σκοπό της «νὰ δείξει τὴν παρουσία καὶ βοήθεια τοῦ Χριστοῦ στὸ µάρτυρα, δηλαδὴ τὴν παρουσία µέσα του τῆς “νέας

ζωῆς”. Ὄχι τὴ δόξα τοῦ ἴδιου τοῦ µάρτυρα...Ὅµως µὲ τὴ νέα µεσιτικὴ ἀντίληψη τὸ κέντρο βάρους µετατοπίστηκε. Ὁ ἅγιος εἶναι τώρα µεσίτης καὶ βοηθός...Ἡ τιµὴ τῶν ἀγίων ἔπεσε σχεδὸν ξαφνικὰ στὴν κατηγορία τῶν ἑορτῶν», μὲ σκοπὸ «τὴ µετάδοση στὸν πιστὸ τῆς ἱερῆς δύναµης καθενὸς ἁγίου. Ὁ ἅγιος εἶναι παρὼν καὶ ὅπως φανερωνόταν στὰ ἱερὰ λείψανα καὶ τὴν εἰκόνα του, τὸ ἴδιο καὶ ἡ σηµασία τῆς ἑορτῆς του ἔγκειται στὴν ἀπόκτηση τῆς ἁγιότητας (;), διαµέσου τῶν προσευχῶν καὶ τῆς ἐπικοινωνίας µ’ αὐτόν, πράγµα ποὺ ἀποτελεῖ, ὅπως εἴδαµε, τὸ κύριο στοιχεῖο τῆς µυστηριολογικῆς εὐσέβειας».

Παρομοίως δυσμενὴς εἶναι εἶναι ἡ φιλολογικὴ ἀξιολόγησις ὑπὸ τοῦ π. Αλέξανδρου Σμέμαν τοῦ λειτουργικοῦ ὑλικοῦ ποὺ ἀναφέρεται στὴν τιμὴ τῶν ἁγίων.

Διαβάζουμε: «Γνωρίζουµε ἐπίσης πόσο σπουδαία ἦταν γιὰ τὴν ἐξέλιξη τῆς χριστιανικῆς Ἁγιολογίας ἡ υἱοθέτηση τῆς µορφῆς τοῦ πανηγυρικοῦ...Ὑπάρχει ἀκριβῶς αὐτὸς ὁ παραδοσιακός, ρητορικὸς τύπος τοῦ πανηγυρικοῦ ἐγκωµίου, ποὺ προσδιορίζει σχεδὸν ὁλοκληρωτικὰ τὰ λειτουργικὰ κείµενα, ποὺ ἀσχολοῦνται µὲ τὴν τιµὴ τῶν ἁγίων. ∆ὲν µπορεῖ κανεὶς νὰ µὴν παρατηρήσει τὸ ρητορικὸ στοιχεῖο ποὺ ὑπάρχει στὰ µηναῖα µας καὶ εἰδικὰ τὸ “ἀπρόσωπο” ποὺ χαρακτηρίζει ἀναρίθµητες προσευχὲς πρὸς τοὺς ἁγίους, καὶ ἀναγνώσµατα γύρω ἀπὸ τὴ ζωή τους. Πράγµατι αὐτὸ τὸ ἀπρόσωπο παραµένει, ἀκόµη κι ὅταν ἡ ζωὴ τοῦ ἀγίου εἶναι πολὺ γνωστή, κι ἕνας πλοῦτος ἀπὸ ὑλικὸ προσφέρεται σὰν µιὰ ἐµπνευσµένη “διδαχή”. Ἐνῶ οἱ βίοι τῶν ἀγίων γράφονται κυρίως µὲ σκοπὸ νὰ ἐντυπωσιάσουν τοὺς ἀναγνῶστες µὲ θαύµατα, σηµεῖα κ.λπ., τὸ λειτουργικὸ υλικὸ ἀποτελεῖται σχεδὸν ἀποκλειστικὰ ἀπὸ προσευχὲς καὶ δεήσεις» (σσ. 215-219).

Θεωροῦμε ὅτι δὲν χρειάζεται νὰ ἐκθέσουμε λεπτομερῶς ὅλην αὐτὴν τὴν μακρὰ σειρὰ ἰσχυρισμῶν τοῦ συγγραφέως, ὁ ὁποῖος τόσο συχνὰ μεγαλοποιεῖ τὶς μορφὲς τιμῆς τῶν ἁγίων. Ἐκπλησσόμεθα ποὺ ἕνας Ὀρθόδοξος συγγραφεὺς συντάσσεται μὲ τοὺς μὴ Ὀρθοδόξους παρατηρητὰς τῆς Ὀρθοδόξου εὐσεβείας, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ εἰσδύσουν σὲ μία ξένη πρὸς αὐτοὺς ψυχολογία. Θὰ κάνουμε στη συνεχεια μόνον λίγες σύντομες παρατηρήσεις.

ΠΗΓΗ:

Η άλλη όψις