Ο “ΜΕΓΑΣ ΙΕΡΟΕΞΕΤΑΣΤΗΣ” ΚΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ*

Ο “ΜΕΓΑΣ ΙΕΡΟΕΞΕΤΑΣΤΗΣ” ΚΑΙ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ*

Του κ. Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

=================

Το κεφάλαιο "Ο Μέγας Ιεροεξεταστής" στο αριστούργημα του Ντοστογιέφσκι "Αδελφοί Καραμαζώφ" θεωρείται η πιο πετυχημένη περιγραφή της σχέσης ψωμιού και ελευθερίας. 

Στο μυθιστόρημα ο Θεάνθρωπος Ιησούς βλέποντας τα βάσανα που περνούσαν οι άνθρωποι στην Ισπανία από την Ιερά Εξέταση τους λυπάται και παρουσιάζεται αθόρυβα κοντά τους, τους δείχνει αγάπη, τους βοηθάει, τους παρηγορεί, τους ευεργετεί. Ο λαός Τον ακολουθεί και ο Μέγας Ιεροεξεταστής θυμώνει και διατάζει τη φυλάκιση του σε μια στενόχωρη φυλακή, στο παλιό κτίριο του Ιεροδικαστηρίου. Μιλάει στον Ιησού ως ο δυνάστης Του, με μια σατανική αλαζονεία και κούφια υπεροχή. Κατηγορεί τον Σωτήρα ότι αντί να υποκύψει στον πειρασμό, να υπακούσει στον Σατανά και να μοιράζει ψωμί στους ανθρώπους επέλεξε να τον απορρίψει, λέγοντας του ότι "ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με ψωμί, αλλά με κάθε λόγο του Θεού". 

Του λέγει ο Ιεροεξεταστής: "Πας στον κόσμο με αδειανά χέρια και με μιαν υπόσχεση ελευθερίας, που οι άνθρωποι, με την ηλιθιότητά τους και με την έμφυτη διαφθορά τους δεν μπορούν ούτε καν να την κατανοήσουν, που την φοβούνται γιατί τίποτε και ποτέ δεν υπήρξε για τον άνθρωπο και την ανθρώπινη κοινωνία πιο αφόρητο από την ελευθερία! 

Ενώ βλέπεις αυτές τις πέτρες σε τούτη τη γυμνή πυρακτωμένη έρημο; 

Κάντες ψωμιά και η ανθρωπότητα θα τρέξει πίσω Σου σαν κοπάδι, γεμάτη ευγνωμοσύνη και υπακοή, αν και πάντα θα τρέμει από φόβο πως θα μπορούσες να αποτραβήξεις το χέρι Σου και να πάψεις να τους δίνεις τα ψωμιά Σου".

Ο Ιεροεξεταστής είναι χειμαρρώδης. 

Τον διαβεβαιώνει με έπαρση πως διόρθωσε το έργο Του της Σωτηρίας, γιατί μοίρασε ψωμί κάνοντας τους ανθρώπους μιαν ευτυχισμένη αγέλη, κατήργησε την ελευθερία αλλά και την αμαρτία, αν αυτή γίνεται με την άδεια του…

Έτσι οι άνθρωποι τον θεωρούν ευεργέτη τους και είναι τυφλά όργανά του. 

Και του τονίζει: "Σου ξαναλέγω πως αύριο κιόλας θα δεις αυτή την υπάκουη αγέλη να τρέχει με το πρώτο μου νεύμα και να συνδαυλίζει την πυρά όπου θα Σε κάψω, γιατί ήρθες να μας ενοχλήσεις. 

Γιατί αν υπάρχει κανένας που αξίζει περισσότερο από κάθε άλλον την πυρά της Ιεράς Εξέτασης, αυτός είσαι Εσύ. Αύριο θα Σε κάψω. Dixi! (Είπα)". 

Ο Μέγας Ιεροεξεταστής περιμένει την απάντηση του φυλακισμένου. Η σιωπή Του τον ενοχλεί. Εκείνος προχωρεί αμίλητος προς αυτόν και τον φιλεί. 

Ο Ιεροεξεταστής πηγαίνει τότε στην πόρτα της φυλακής και αρχίζει τις φωνές: "Πήγαινε και να μην ξανάρθεις ποτέ! Ποτέ να μην ξανάρθεις, τ' ακούς; Ποτέ, ποτέ, ποτέ!". 

Τον αφήνει να βγει έξω, στις σκοτεινές έρημες πλατείες της πόλης και ο φυλακισμένος έφυγε, αλλά, φυσικά, θα ξαναγυρίσει… 

*Απόσπασμα άρθρου του κ. Γ. Παπαθανασόπουλου με τίτλο “Ψωμί και ελευθερία”.