ΝΕΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Ε΄
Του Πρωτοπρεσβύτερου Θεόδωρου Ζήση,
Ὁμότιμου Καθηγητὴ Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
=====
3.) Τι δέον γενέσθαι
Ἐνώπιον αὐτῆς τῆς σκληρῆς πραγματικότητος, τῆς συνοδικῆς δηλαδὴ ἀναγνωρίσεως τῶν αἱρέσεων ὡς ἐκκλησιῶν καὶ εἰδικώτερα τῆς παναιρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ἡ στάση τῶν κληρικῶν, τῶν μοναχῶν καὶ τῶν λαϊκῶν εἶναι προκαθορισμένη ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὴν Πατερικὴ Παράδοση: Ἐπιβάλλεται διακοπὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας ἀπὸ ὅσους ἐπισκόπους, ὑπέγραψαν τὰ αἱρετικὰ κείμενα ἢ δέχονται τὶς ἀποφάσεις τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης. Τὰ πράγματα μάλιστα θὰ χειροτερεύσουν τὴν κατάσταση, ὅταν θὰ δημοσιευθοῦν τὰ «Πρακτικά» τῆς ψευδοσυνόδου, τὰ ὁποῖα ἁπλῶς θὰ ἐπιβεβαιώσουν πιὸ φανερὰ τὸ ὑπόβαθρο, τὰ θεμέλια τῶν ἀποφασισθέντων, ποὺ εἶναι τὸ αἱρετικὸ οἰκουμενιστικὸ φρόνημα τῶν περισσοτέρων ἐπισκόπων.
Ὁ μητροπολίτης Πειραιῶς Σεραφείμ, μᾶς προϊδεάζει γι᾽ αὐτὸ τὸ μεῖζον θέμα ἀποκαλύπτοντας ὅτι ὁ μητροπολίτης Ναυπάκτου σὲ ἱερατικὴ σύναξη τῆς Μητροπόλεως Πειραιῶς στὶς 10-11-2016 εἶπε ὅτι τὸ πιὸ ἀποκαρδιωτικό «καὶ οὐσιῶδες ζήτημα εἶναι οἱ πεποιθήσεις ἀδελφῶν Ἀρχιερέων τῶν ᾽Ορθοδόξων Ἐκκλησιῶν ὅτι ἡ ἀληθὴς πίστις δὲν ἀποτελεῖ ἀπόλυτη προϋπόθεση γιὰ τὴν μετοχὴ στὴν ἄκτιστη Χάρη τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ, ὅτι ἡ ἑτεροδοξία κέκτηται ἀληθὲς βάπτισμα, μυστηριακὴ δομή, ἀποστολικὴ διαδοχὴ καὶ ἱερωσύνη καὶ ἑπομένως καὶ ἡ αἵρεση εἶναι καὶ αὐτὴ “ὁδὸς πρὸς σωτηρίαν”. Οἱ θέσεις ὅμως αὐτὲς ἀνατρέπουν πλήρως τὴν θεολογίαν τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τῶν Ἁγίων καὶ Θεοφόρων Πατέρων 2000 χρόνων καὶ ἀποτελοῦν καθαρὴ ὑποβολὴ τοῦ δαιμονικοῦ περιπαίγματος πρὸς ἀνατροπὴ τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου. Ἑπομένως οἱ συγκεκριμένοι ἐμφοροῦνται ἀπὸ τὴν αἵρεση τοῦ συγκρητιστικοῦ Οἰκουμενισμοῦ καὶ ἀποτελοῦν ἀπόλυτο κίνδυνο γιὰ τὸ Ἐκκλησιαστικὸ σῶμα, ἀλλὰ καὶ τραγικὸ ἄλλοθι γιὰ τὴν ἐμμονὴ τῶν κακοδόξων στὴν αἵρεσή τους. Αὐτὰ βέβαια θὰ ἀποδειχθοῦν ἀπὸ τὴν δημοσίευση τῶν πρακτικῶν τῆς Συνόδου, καὶ τότε θὰ τεθῆ τὸ τεράστιο θέμα. Μποροῦμε νὰ ἔχουμε κοινωνία μὲ ἐμφορούμενους ἀπὸ τέτοιες κακοδοξίες μὴ διακινδυνεύοντες τὴν σωτηρία τοῦ ποιμνίου μας καὶ τηροῦντες τοὺς ὅρκους τῆς Ἀρχιερωσύνης μας;»17.
Συμφωνοῦμε καθ᾽ ὅλα μὲ τὶς διαπιστώσεις ἀμφοτέρων τῶν καλῶν μας ἀρχιερέων, τῶν ὀρθοτομούντων τὸν λόγον τῆς ἀληθείας. Διαφωνοῦμε μόνον μὲ τὴν πίστωση χρόνου ποὺ φαίνεται νὰ ζητοῦν καὶ νὰ κερδίζουν μὲ τὴν ἀναμονὴ τῆς δημοσίευσης τῶν Πρακτικῶν, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ βραδύνει πολὺ ἢ καὶ νὰ μὴ γίνει ποτέ. Οἱ κακοδοξίες ἐπικυρώθηκαν ἀπὸ τὴν ψευδοσύνοδο, ἡ ἐκκλησιαστικότητα τῶν αἱρέσεων ἀναγνωρίσθηκε, ὅπως ἤδη ἔχει γράψει ὁ μητροπολίτης Ναυπάκτου18 καὶ ἔχει διακηρύξει καὶ προφορικὰ στὴν ἐν λόγῳ ἱερατικὴ σύναξη τῆς Μητροπόλεως Πειραιῶς (10-11-2016), ἀπαντώντας σὲ ἐρώτημα ποὺ τοῦ ὑπέβαλε ὁ ἴδιος ὁ μητροπολίτης Σεραφείμ. Ἂν ἡ ἀναγνώριση τῶν αἱρέσεων ὡς ἐκκλησιῶν δὲν εἶναι κόκκινη γραμμή, τότε διακινδυνεύουν οἱ ἐπίσκοποι τὴν σωτηρία τοῦ ποιμνίου τους καὶ δὲν τηροῦν τοὺς ὅρκους τῆς Ἀρχιερωσύνης.
Οὔτε ἐπίσης ἀποτελεῖ πατερικὴ στάση καὶ λύση νὰ ψάχνουμε νὰ βροῦμε θετικὰ στοιχεῖα στὰ συνοδικὰ κείμενα καὶ νὰ προτείνουμε νὰ θεωρηθεῖ ἁπλῶς ὡς προσυνοδικὴ φάση γιὰ μία ἄλλη Ὀρθόδοξη Σύνοδο, διότι ἐκτὸς τοῦ ὅτι αὐτὸ δὲν πρόκειται νὰ τὸ δεχθοῦν ποτὲ οἱ ὑπέρμαχοι τῆς «Συνόδου» ποὺ τὴν θεωροῦν ὡς μεγάλο ἱστορικὸ γεγονός, ὁλοκληρωμένο καὶ τετελεσμένο, καὶ ἑπομένως «εἰς ἀέρα δέρομεν», αὐτὸ δὲν ἔγινε ποτὲ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, μία αἱρετικὴ σύνοδος νὰ θεωρηθεῖ ὡς προσυνοδικὴ φάση μιᾶς ὀρθόδοξης συνόδου. Στὶς ὀρθόδοξες συνόδους ὅλα πρέπει νὰ εἶναι ὀρθόδοξα καὶ καθαρά, ὄχι ἀναμεμιγμένα, ἀμφίσημα καὶ ἀντιφατικά. Ἀκόμη καὶ μικρὴ πλάνη καὶ ἑτεροδοξία καθιστᾶ τὸ σύνολο, τὸ πᾶν, αἱρετικὸ καὶ ἀπόβλητο, ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καὶ μετ᾽ αὐτοῦ ὅλοι οἱ Ἅγιοι Πατέρες19. Ὁ Ὠριγένης εἶπε καὶ πολλὰ ὀρθόδοξα καὶ καλά, ὅπως καὶ ἄλλοι αἱρετικοί, καταδικάσθηκαν ὅμως ὡς αἱρετικοί.
Ἡ μόνη ἁγιοπατερικὴ καὶ ὀρθόδοξη λύση εἶναι νὰ ἀπορριφθεῖ καὶ νὰ καταδικασθεῖ ἡ «Σύνοδος» τῆς Κρήτης ἀπὸ μία ἄλλη Ὀρθόδοξη Σύνοδο. Καὶ αὐτὸ θὰ γίνει, ὅταν οἱ τέσσερις αὐτοκέφαλες ἐκκλησίες ποὺ δὲν ἔλαβαν μέρος στὴν ψευδοσύνοδο διακόψουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ ὅσους ἔλαβαν μέρος ἤ τὴν στηρίζουν, καὶ συνέλθουν σὲ νέα Σύνοδο, καλώντας καὶ ἐπισκόπους ἄλλων ἐκκλησιῶν μὲ ὀρθόδοξο φρόνημα, ἀλλὰ καὶ τὸ πλῆθος τῶν Ὀρθοδόξων κληρικῶν, μοναχῶν καὶ λαϊκῶν, γιὰ νὰ ἀποκατασταθεῖ καὶ πάλι ἡ Ὀρθοδοξία, ὅπως ἔγινε μὲ τὴν αἵρεση τῆς Εἰκονομαχίας, γιατὶ ὁ Οἰκουμενισμὸς εἶναι εἰκονομαχικός, ἀλλὰ καὶ πολὺ χειρότερος τῆς Εἰκονομαχίας, ὡς συγκρητιστικὴ παναίρεση.
Δὲν πρόκειται γιὰ ἀληθινὴ ὀρθόδοξη σύνοδο, ἀλλὰ γιὰ αἱρετικὴ ψευδοσύνοδο. Ἁπλὴ συνάθροιση καὶ σύναξη ἐπισκόπων, καὶ μάλιστα μὲ τὸν ἀντισυνοδικὸ τρόπο ποὺ προετοιμάσθηκε καὶ ἐλειτούργησε, δὲν συνιστᾶ σύνοδο, ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Θεόδωρος Στουδίτης, ὅταν δὲν φυλάσονται καὶ δὲν τηροῦνται οἱ Ἱεροὶ Κανόνες20. Ἐγκεκριμένες συνόδους θεωροῦν οἱ Κανόνες καὶ ἡ εὐσεβὴς Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, κατὰ τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή, αὐτὲς ποὺ τηροῦν τὴν ὀρθότητα τῶν δογμάτων21. Στὶς ψευδοσυνόδους δὲν εἶναι παροῦσα ἡ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εὑρίσκεται ἐκεῖ ποὺ ὑπάρχει ἡ ἀλήθεια, κατὰ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ22.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, «Ἔκθεσις ἐπὶ τοῦ θέματος τῆς “Πανορθοδόξου Συνόδου” ὑποβληθεῖσα πρὸς τὴν Ἱερὰν Σύνοδο τῆς ἐν Σερβίᾳ Ἐκκλησίας τὸ 1971», Θεοδρομία 18 (2016) 17-18: «Καὶ εἰς τὸ τέλος, τί δύναται νὰ περιμένῃ κανεὶς ἀπὸ μίαν τοιαύτην Σύνοδον; Ἕν, καὶ μόνον ἕν: σχίσματα καὶ αἱρέσεις καὶ διαφόρους ἄλλας συμφοράς. Αὐτὴ εἶναι ἡ βαθεῖα μου αἴσθησις καὶ πλήρης ὀδύνης ἐπίγνωσις. Δι᾽ αὐτό, παρακαλῶ καὶ ἱκετεύω τὴν Ἱερὰν Σύνοδον τῆς Ἱεραρχίας νὰ ἀπόσχῃ ἀπὸ τὴν συμμετοχὴν εἰς τὴν προετοιμασίαν τῆς Συνόδου καὶ ἀπὸ τὴν συμμετοχὴν εἰς τὴν ἰδίαν τὴν Σύνοδον, ἐὰν ἀτυχῶς συγκληθῇ. Νὰ μὴ φορτώσωμεν τουλάχιστον καὶ αὐτὴν ἀκόμη τὴν φοβερὰν ἁμαρτίαν ἐπάνω εἰς τὴν Ἁγιοσαββιτικήν μας Ἐκκλησίαν καὶ εἰς τὸν ἀθῶον λαόν μας».
2. Κανὼν ΙΕ´ Πρωτοδευτέρας Συνόδου (861): «Οἱ τοιοῦτοι οὐ μόνον τῇ κανονικῇ ἐπιτιμήσει οὐχ ὑπόκεινται πρὸ συνοδικῆς διαγνώσεως ἑαυτοὺς τῆς πρὸς τὸν καλούμενον Ἐπίσκοπον κοινωνίας ἀποτειχίζοντες, ἀλλὰ καὶ τῆς πρεπούσης τιμῆς τοῖς Ὀρθοδόξοις ἀξιωθήσονται. Οὐ γὰρ Ἐπισκόπων, ἀλλὰ ψευδεπισκόπων καὶ ψευδοδιδασκάλων κατέγνωσαν, καὶ οὐ σχίσματι τὴν ἕνωσιν τῆς Ἐκκλησίας κατέτεμον, ἀλλὰ σχισμάτων καὶ μερισμῶν τὴν Ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ρύσασθαι».
3. Κανὼν Α´, Ζ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου: «Ἀσπασίως τοὺς θείους Κανόνας ἐνστερνιζόμεθα, καὶ ὁλόκληρον τὴν αὐτῶν διαταγὴν καὶ ἀσάλευτον κρατύνομεν, τῶν ἐκτεθέντων ὑπὸ τῶν σαλπίγγων τοῦ Πνεύματος πανευφήμων Ἀποστόλων, τῶν τε ἓξ Ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων, καὶ τῶν τοπικῶς συναθροισθεισῶν ἐπὶ ἐκδόσει τοιούτων διαταγμάτων, καὶ τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν· ἐξ ἑνὸς γὰρ ἅπαντες καὶ τοῦ αὐτοῦ Πνεύματος αὐγασθέντες ὥρισαν τὰ συμφέροντα· καὶ οὓς μὲν τῷ ἀναθέματι παραπέμπουσι, καὶ ἡμεῖς ἀναθεματίζομεν, οὓς δὲ τῇ καθαιρέσει, καὶ ἡμεῖς καθαιροῦμεν, οὓς δὲ τῷ ἀφορισμῷ, καὶ ἡμεῖς ἀφορίζομεν, οὓς δὲ ἐπιτιμίῳ παραδιδόασι, καὶ ἡμεῖς ὡσαύτως ὑποβάλλομεν».
4. Βλ. Πρωτοπρεσβύτερος Αναστάσιος Γκοτσόπουλος, «Ὁ Οἰκουμενισμός, τὰ ἀκάθαρτα πνεύματα καὶ ἡ σύνοδος τῆς Κρήτης», Θεοδρομία 18 (2016) 555-556.
5. Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης, «Μεταλλαγμένη καὶ ἀλλοιωμένη ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος», Θεοδρομία 17 (2015) 3-9. Του Αυτού, «Ποιός καὶ γιατί ἄλλαξε τὸ χαρακτήρα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου;», Θεοδρομία 17 (2015) 602-628. Τὰ ἴδια ἄρθρα καὶ εἰς τὸ βιβλίο μας Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος. Πρέπει νὰ ἐλπίζουμε ἤ νὰ ἀνησυχοῦμε; Θεσσαλονίκη 2016, σελ. 49-94.
6. Επίσκοπος Μπάτσκας Ειρηναίος (Μπούλοβιτς), «Διατί δὲν ὑπέγραψα τὸ κείμενο τῆς ἐν Κρήτῃ Συνόδου περὶ τῶν σχέσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρὸς τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον», Θεοδρομία 18 (2016) 394.
7. Αὐτόθι, 394.
8. Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, «Λόγοι παραιτήσεως ἀπὸ τὴ συμμετοχὴ στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο», Θεοδρομία 18 (2016) 440.
9. Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος, «Πρὸς τὴν Ἁγίαν καὶ Ἱερὰν Σύνοδον τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου», Θεοδρομία 18 (2016) 124. Μητροπολίτης Κυθήρων Σεραφείμ, «Ἐπιστολὴ πρὸς τὴν Ἱερὰν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος», Θεοδρομία 18 (2016) 169-170.
10. Βλ. Αρχιμανδρίτη Σαράντη Σαράντου, «Ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον κ. Ἱερώνυμον γιὰ τήν “Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο”», Θεοδρομία 18 (2016) 521. Ἡ Γερόντισσα Ιουστίνα, Ἡγουμένη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Paltin (Ρουμανία) σὲ ἕνα ἐξαιρετικὸ ὁμολογιακὸ κείμενο ἐπιστολῆς μὲ τίτλο «Καταργεῖται μόνη της ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης», ποὺ στέλνει πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἰασίου καὶ Μητροπολίτη Μολδαβίας Θεοφάνη γράφει τὰ ἑξῆς γιὰ τὴν παραβίαση τῆς ἰσότητος τῶν ἐπισκόπων, Θεοδρομία 18 (2016) 618: «Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης παραβίασε τὸν λόγο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος κανόνισε γιὰ τὴν αἰωνιότητα τὴν ἰσότητα τῶν ἐπισκόπων (Ματθ. 20, 25-28. Μκ. 9, 33-35) ἐμποδίζοντας μὲ τὴν ἁγία του φωνὴ νὰ γίνει ἕνας ἀπ᾽ αὐτοὺς μεγαλύτερος ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Ἡ διαίρεση τῶν ἐπισκόπων σὲ τρεῖς κατηγορίες, -δηλαδὴ τῶν ἐπισκόπων χωρὶς τὸ δικαίωμα νὰ συμμετάσχουν στὴν Σύνοδο, ἐκείνων μὲ δικαίωμα νὰ συμμετάσχουν στὴ Σύνοδο καὶ νὰ μιλήσουν ἀλλὰ χωρὶς ἀποφασιστικὴ ψῆφο, καὶ μερικῶν μὲ πλήρη δικαιώματα, ἀκόμα καὶ μὲ δικαίωμα τοῦ βέτο- εἶναι πέρα ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἀνθρώπινη ἐπιχειρηματολογία, ἐναντίον τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ. Ἐξολοθρεύθηκε ἡ ἐλπίδα μας ὅτι ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης θὰ διορθώσει τὸ σφάλμα, μὲ τὸ ὁποῖο ξεκίνησε τὴν πορεία της, ἐφόσον αὐτὴ ἡ φοβερὴ ἐκτροπὴ οὔτε κἂν συζητήθηκε».
11. Βλ. Μητροπολίτης Πάφου Γεώργιος, «Σύγκληση καὶ ἐργασία τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου τῆς Ορθοδόξου Ἐκκλησίας», Ἀπόστολος Βαρνάβας, Μάϊος - Ἰούνιος 2016, σελ. 288: «Παρὰ τὴν θετικὴ στάση τοῦ Πατριάρχη Σερβίας ὁ Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Ἀμφιλόχιος καὶ ὁ Ἐπίσκοπος Μπάτσκας Εἰρηναῖος πρότειναν ἀναβολὴ τοῦ θέματος καὶ νὰ μείνει ἡ Σύνοδος ἀνοικτή. “Ἐγκρίθηκαν τὰ ἄλλα πέντε θέματα”, εἶπαν, “ἂς μείνει αὐτὸ σὲ μιὰ ἄλλη χρονικὴ στιγμή, ὅπως καὶ ἡ Β´ Βατικάνεια Σύνοδος ἔγινε τμηματικὰ σὲ διάφορες περιόδους». Ὁ Παναγιώτατος (πατριάρχης Βαρθολομαῖος) ἦταν κατηγορηματικός: “Ἡ Σύνοδος τελειώνει τὴν Κυριακὴ μὲ τὸ Συλλείτουργο”».
12. Πατριαρχείο Αντιοχείας, «Ἀνακοινωθὲν γιὰ τὸ θέμα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου», Θεοδρομία 18 (2016) 367.
13. Επισκόπου Μπάτσκας Ειρηναίου, Ἔνθ᾽ ἀνωτ., σελ. 394.
14. Ἀπὸ ἐπιστολὴ ποὺ ἔστειλε ὁ Ἅγιος Παΐσιος στὸν ἀείμνηστο Γέροντα π. Χαράλαμπο Βασιλόπουλο γιὰ δημοσίευση στόν «Ὀρθόδοξο Τύπο» μὲ ἡμερομηνία 23 Ἰανουαρίου 1968. Ὁλόκληρο τὸ κείμενο τῆς ἐπιστολῆς, βλ. εἰς Θεοδρομία 12 (2010) 420-423. Σχετικὸ εἶναι καὶ ἰδικό μας ἄρθρο μὲ τίτλο «Ἡ “Σύνοδος” τῆς Κρήτης νόθος καρπὸς ἐξωσυζυγικῶν σχέσεων», Θεοδρομία 18 (2016) 533-541.
15. Βλ. ὑποσημ. 3 παρούσης ἐργασίας ὅπου παρατίθεται σχετικὸ τμῆμα τοῦ Α´ Κανόνος τῆς Ζ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
16. Βλ. περισσότερα εἰς Πρωτοπρεσβύτερος Αναστάσιος Γκοτσόπουλος, «Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης καὶ τὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν», Θεοδρομία 18 (2016) 557-565 καὶ Μοναχός Σεραφείμ, «Γιατί εἶναι αἱρετικὴ ἡ Σύνοδος τοῦ Κολυμπαρίου (συνοπτικῶς)» Στῦλος Ὀρθοδοξίας, 14 Ὀκτωβρίου 2017, καὶ aktines.blogspot.gr.
17. Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, «Ὑπόμνημα ἐπὶ τῆς ἐκτάκτου συγκλήσεως τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας (23-24.11.2016)», Θεοδρομία 18 (2016) 460-461.
18. Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος, «Οἱ ἀποφάσεις τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος γιὰ τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο καὶ ἡ κατάληξή τους», Θεοδρομία 18 (2016) 421-425.
19. Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τὴν Πρὸς Γαλάτας Ὁμιλία Α´, 6, PG 61, 622: «Μικρὸν παραποιηθέν, τὸ ὅλον λυμαίνεται... Καθάπερ γὰρ ἐν τοῖς βασιλικοῖς νομίσμασιν ὁ μικρὸν τοῦ χαρακτῆρος περικόψας ὅλον τὸ νόμισμα κίβδηλον εἰργάσατο, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς ὑγιοῦς πίστεως καὶ τὸ βραχύτατον ἀνατρέψας, τῷ παντὶ λυμαίνεται, ἐπὶ τὰ χείρονα προϊὼν ἀπὸ τῆς ἀρχῆς».
20. Ἐπιστολὴ 24, Θεοκτίστῳ Μαγίστρῳ, G. Fatouros (Ed.), Theodori Studitae Epistulae, τόμ. 1, σελ. 66. «Σύνοδος τοίνυν, δέσποτα, οὐ τὸ ἁπλῶς συνάγεσθαι ἱεράρχας τε καὶ ἱερεῖς, κἂν πολλοὶ ὦσιν (κρείσσων γάρ, φησίν, εἷς ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου ἢ μύριοι παραβαίνοντες), ἀλλὰ τὸ ἐν ὀνόματι Κυρίου, ἐν τῇ ἐρεύνῃ καὶ φυλακῇ τῶν κανόνων».
21. Περὶ τῶν πραχθέντων ἐν τῇ πρώτῃ ἐξορίᾳ, 12, PG 90, 148: «Ἐκείνας οἶδεν ἁγίας καὶ ἐγκρίτους συνόδους ὁ εὐσεβὴς τῆς Ἐκκλησίας κανών, ἃς ὀρθότης δογμάτων ἔκρινεν».
22. Ἀναίρεσις Γράμματος Ἰγνατίου Ἀντιοχείας 3, ΕΠΕ 3, 608: «Καὶ γὰρ οἱ τῆς Χριστοῦ Ἐκκλησίας τῆς ἀληθείας εἰσὶ καὶ οἱ μὴ τῆς ἀληθείας ὄντες οὐδὲ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί, καὶ τοσοῦτον μᾶλλον, ὅσον ἂν σφῶν καταψεύδαντο, ποιμένας καὶ ἀρχιποιμένας ἱεροὺς ἑαυτοὺς καλοῦντες καὶ ὑπ᾽ ἀλλήλων καλούμενοι· μηδὲ γὰρ προσώποις τὸν Χριστιανισμόν, ἀλλ᾽ ἀληθείᾳ καὶ ἀκριβείᾳ πίστεως χαρακτηρίζεσθαι μεμυήμεθα».
Μίλησε και για τον Οικουμενισμό και την Σύνοδο της Κρήτης.
Το πρόβλημα με τον Οικουμενισμό δεν είναι απλά ότι οι αιρετικοί παραμένουν αμετανόητοι στις θέσεις τους, αλλά κυρίως ότι οι ορθόδοξοι που διαλέγονται μαζί τους κάνουν ανεπίτρεπτους συμβιβασμούς σε θέματα πίστεως και παραβαίνουν κατ’ εξακολούθηση τους Ιερούς Κανόνες που απαγορεύουν τις συμπροσευχές με αιρετικούς και αλλόθρησκους.
