ΕΞΑΙΡΕΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΓΑΜΟΥ

ΕΞΑΙΡΕΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΓΑΜΟΥ

Του Παναγιώτη Τελεβάντου

=========

Εχω πλήρη συνείδηση του γεγονότος ότι ο διάλογος μεταξύ δύο κορυφαίων θεολόγων - των Σεβασμιότατων Ναυπάκτου και Περγάμου - για δογματικά θέματα δεν ενδιαφέρει ή δεν μπορούν να τον παρακολουθήσουν πολλοί από τους αναγνώστες του ιστολογίου.

Είναι πάγια τακτική μου να μη δημοσιεύω εκτενή κείμενα επειδή δεν διαβάζονται.

Συνηθίζω επίσης να αναρτώ κείμενα που με βρίσκουν σύμφωνο, και όχι τις απόψεις όσων διαφωνώ, εκτός αν τις παρουσιάσω με δικό μου σχόλιο που αναιρεί τις - κατά την άποψή μου - λανθασμένες τους θέσεις.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως θα κάνω εξαίρεση σε πολλούς κανόνες που ακολουθώ επειδή πιστεύω ότι έχει ιδιάζουσα σπουδαιότητα ο διάλογος μεταξύ των δυο ιεραρχών για την πορεία των διαλόγων, για την ανατομία του Οικουμενισμού και για την εν γένει πορεία της ορθοδόξου θεολογίας.

Είμαι πολύ ευτυχής επειδή άρχισε αυτός ο διάλογος. 

Είχα απευθυνθεί σε πολλούς σημαντικούς θεολόγους τα τελευταία 30 χρόνια και τους παρακάλεσα να ανασκευάσουν ορισμένες θέσεις του Σεβασμιότατου Περγάμου. 

Η μόνη ανταπόκριση που βρήκα ήταν εκ μέρους του αείμνηστου Καθηγητή της Ιστορίας των δογμάτων Ανδρέα Θεοδώρου, ο οποίος μας έστειλε προς δημοσίευση στο περιοδικό “Ορθόδοξη Μαρτυρία” του Παγκυπρίου Συλλόγου ορθοδόξου Παραδόσεως “Οι φίλοι του Αγίου Ορους” άρθρο που αναιρούσε τη “Βαπτισματική Θεολογία”. 

Οπως πρόσεξα όμως από την απάντηση του Σεβασμιότατου Ναυπάκτου και άλλοι ακαδημαικοί και μη θεολόγοι είχαν κατά καιρούς ασχοληθεί με ορισμένες κακόδοξες θέσεις του Σεβασμιότατου Περγάμου.

Hρθε η ώρα να γίνει ένας συστηματικός διάλογος για όλες τις επίμαχες θέσεις του Σεβ. Περγάμου μεταξύ δύο ιεραρχών που έχουν όλες τις προυποθέσεις να συζητήσουν τα θέματα νηφάλια και με ουσιαστικά θεολογικά επιχειρήματα.

Παραθέτουμε στη συνέχεια καταρχήν την δήλωση του Σεβ. Περγάμου και στη συνέχεια την απάντηση του Σεβασμιότατου Ναυπάκτου, την οποία όμως επειδή είναι πολύ εκτενής θα δημοσιεύσουμε - συν Θεώ - σε συνέχειες.

*****

Η ΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΠΕΡΓΑΜΟΥ ΙΩΑΝΝΗ (ΖΗΖΙΟΥΛΑ)

=================

Με επιστολή μου της 17ης Σεπτεμβρίου ε.ε. προς τον Σεβ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεον διαμαρτυρήθηκα εντόνως γιατί διέστρεψε δημοσιευμένα κείμενά μου δίνοντας την εντύπωση ότι υπάρχει κακοδοξία στις θέσεις, που εκφράζω στις Πανεπιστημιακές Παραδόσεις μου στο μάθημα της Δογματικής. Του εδήλωσα ότι με την παραποίηση αυτή των κειμένων μου, διά της μεθόδου των αποσιωπητικών, με εμφανίζει, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι ασπάζομαι κακοδοξία, την οποία ρητώς καταδικάζω στο εν λόγῳ έργο μου. Με πόνο ψυχής για την ενέργεια του αυτή του απηύθυνα το ερώτημα: γιατί το έκανε; Εκ παραδρομής –οπότε θα αρκούσε μία έκφραση λύπης εκ μέρους του- ή εσκεμμένα –πράγμα δύσκολο να το διανοηθώ;

Στο γράμμα μου αυτό ο Σεβασμιώτατος έσπευσε να απαντήσει ταχύτατα, με δικό του γράμμα της 21ης Σεπτεμβρίου, απέφυγεν όμως να δώσει απάντηση στο πιο πάνω κρίσιμο ερώτημά μου. Με μία βιαστική αναφορά σχεδόν ως «εν παρόδῳ» δηλώνει ότι δεν είχε την πρόθεση να παραποιήσει τα κείμενά μου (σαν να έχει σημασία η πρόθεση και όχι η πράξη - άλλωστε τα κείμενα ομιλούν από μόνα τους), σπεύδει όμως να συγκαλύψει το πρόβλημα αναφερόμενος σε ευρύτερες διαφωνίες του μαζί μου: η παραποίηση αυτή δεν έχει σημασία, αφού ούτως ή άλλως η διαφωνία μας επεκτείνεται και σε άλλα θέματα (π.χ. στο θέμα της θελήσεως του ανθρώπου)! Αυτό είναι το νόημα της απαντήσεώς του.

Κατανοώ απόλυτα τη θέση του αγίου αδελφού: η ομολογία ενός σφάλματος είναι πάντοτε δύσκολη• δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πρόθεσή μου, ειλικρινά, δεν ήταν, ούτε είναι, να δυσχεράνω τη θέση του Σεβασμιωτάτου. Εκπλήσσομαι όμως, ειλικρινά, από την έλλειψη κάθε ευαισθησίας εκ μέρους του. Εκτός, από το δημοσίευμα του στον τόμο της Ι. Μητροπόλεως Πειραιώς (ο οποίος και, ακούω, μεταφράζεται στην αγγλική!) πληροφορούμαι ότι την παραποιημένη αναφορά του στο κείμενό μου την ανήρτησε και στο διαδίκτυο, όπου και, κατά την ιστοσελίδα, διαβάστηκε περισσότερες από 16.000 φορές! Αν εξαιρέσουμε τους σοβαρούς και ειδικούς γνώστες του θέματος, οι οποίοι και διέγνωσαν αμέσως ότι πρόκειται για πλαστογράφηση της πραγματικότητος, χιλιάδες άνθρωποι που δεν έχουν πρόσβαση στα κείμενα μου και τώρα και στο μέλλον θα θεωρούν γνήσιο το παραποιημένο κείμενο μου. Και αυτό δεν φαίνεται να σημαίνει τίποτε για τον άγιο αδελφό, ο οποίος θα κοιμάται με ήσυχη τη συνείδησή του!

Εφ’ όσον ο άγιος Ναυπάκτου θέλει για ευνόητους λόγους να παρακάμψει το θέμα αυτό και, προφανώς, δεν προτίθεται να διορθώσει το λάθος του (αφού δεν το αναγνωρίζει και δεν λυπείται γι’ αυτό) κανονικά θα έπρεπε να σταματήσει εδώ η συνομιλία μας. Επειδή υποσχέθηκα όμως ότι θα απαντήσω και επί της ουσίας των ισχυρισμών του, στους οποίους και επανέρχεται στην απαντητική επιστολή του, ελπίζω σύντομα να το πράξω δίνοντας τέλος σε μία, δυστυχώς, αδιέξοδη υπόθεση.

Ως προς το ερώτημα του Αγίου Ναυπάκτου γιατί συνέδεσα το όλον θέμα με εκείνο της πολεμικής που ασκείται κατά των θεολογικών διαλόγων, του υπενθυμίζω ότι το παραποιημένο κείμενό μου βρίσκεται σε ομιλία του που χειροκροτήθηκε από σύναξη, κατά την οποία ακούστηκαν τα μύρια όσα κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των θεολογικών διαλόγων του. 

Τέλος, ως προς την επιστολή του της 7ης Οκτωβρίου 2009, όπως μαρτυρεί το περιεχόμενό της, δεν απήντησα, διότι αναφέρεται σε θέματα εσωτερικής φύσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος, στα οποία δεν είχα κανένα δικαίωμα να αναμειχθώ. Είμαι πάντως υποχρεωμένος για λόγους δικαιοσύνης προς το πρόσωπο του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου να δηλώσω ότι το θέμα του θεολογικού διαλόγου με την Ρώμη το έφερε όντως στη Διαρκή Ιερά Σύνοδο, και η σχετική απόφαση ήταν συνοδική.

Αθήνα, 27 Σεπτεμβρίου 2012

*****

ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΠΡΟΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ: “ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΔΕΝ ΠΑΠΙΖΟΥΜΕ”

==========

Έλαβα γνώση από το διαδίκτυο της από 27-9-2012 δήλωσης του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ιωάννη, ύστερα από δική μου απάντηση σε επιστολή του, η οποία προηγήθηκε.

Λυπάμαι που εξαναγκάζομαι να ακολουθήσω τον δικό του τρόπο και να απαντήσω στην ασυνήθιστη τακτική του Σεβασμιωτάτου και στον ασυνήθιστο τρόπο που ενεργεί στην παρούσα περίπτωση, και μάλιστα όταν δεν έχη απαντήσει μέχρι τώρα στις αρνητικές κριτικές που έχουν εξασκήσει ακαδημαϊκοί διδάσκαλοι και συνάδελφοί του για θέσεις που κατά καιρούς υποστηρίζει.

Θα υπογραμμίσω τέσσερα συγκεκριμένα σημεία που εκείνος θέτει με την δήλωσή του.

1. Η βούληση είναι όρεξη της φύσεως και όχι του προσώπου.

Στην γνωστή εισήγησή μου σε Συνέδριο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς ασχολούμαι με το θέμα της «οντολογίας του προσώπου» και σημειώνω ότι το θέμα αυτό συνιστά μια «μεταπατερική θεολογία».

Στην συγκεκριμένη δε παράγραφο εντόπιζα την κακόδοξη άποψη ότι «η δήθεν ελευθερία του προσώπου έχει αξία, διότι υπερβαίνει την αναγκαιότητα της φύσης, ότι η φύση συνδέεται με την ανάγκη και η βούληση με το πρόσωπο». Μέσα σε αυτήν την προοπτική παρέθεσα δύο φράσεις του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ιωάννη για την άποψή του περί του «ελευθέρου θελήματος του Πατρός» και για «τήν έννοια της βουλήσεως». Τίς καταγράφω:

«Το ελεύθερο θέλημα του Πατρός είναι αυτό από το οποίο πηγάζει η τριαδική υπόσταση του Θεού, υποστασιάζεται η ουσία σε τριαδικό Θεό... Η έννοια της βουλήσεως έχει ακριβώς την έννοια της επιλογής».

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης με επιστολή του εκφράζει «τήν κατάπληξή» του γιατί έγινε παραποίηση του κειμένου του. Όμως, τα όσα έγραψα στην προηγούμενη επιστολή μου προς τον Σεβασμιώτατο Περγάμου ισχύουν απολύτως και τα επαναλαμβάνω για μια ακόμη φορά για να γίνουν κατανοητά:

«Την φράση που επισημαίνετε (έγραφα στον Σεβασμιώτατο Περγάμου) "η έννοια της βουλήσεως έχει ακριβώς την έννοια της επιλογής" την αποδίδετε στους ανθρώπους, δηλαδή στην δυνατότητα επιλογής που γίνεται από τους ανθρώπους.

Όμως, στο συγκεκριμένο κείμενό μου με ενδιέφερε πολύ και το τονίζω εμφαντικά, ότι η θέληση -βούληση τόσο στον Θεό όσο και στον άνθρωπο συνδέεται με την φύση, είναι όρεξη της φύσεως και όχι του προσώπου, ενώ η προαίρεση, δηλαδή η επιλογή – η οποία δεν υπάρχει στον Θεό, αλλά μόνον στους ανθρώπους – ανήκει στην υπόσταση - πρόσωπο.

Αυτό είναι το καίριας σημασίας θέμα, ότι και στους ανθρώπους η βούληση δεν είναι επιλογή, αλλά όρεξη της φύσεώς τους. Η επιλογή συνδέεται με την προαίρεση».

Μέ αυτήν την επισήμανση δεν έκανα κάποια υπεκφυγή, όπως ισχυρίζεται ο Σεβασμιώτατος στην δήλωσή του, αλλά υπογράμμιζα ότι δεν μπορούμε από ορθοδόξου απόψεως να κάνουμε λόγο για το «ελεύθερο θέλημα του Πατρός», ούτε για ότι «η έννοια της βουλήσεως έχει ακριβώς την έννοια της επιλογής» στον Θεό και στους ανθρώπους. Και οι δύο αυτές φράσεις είναι άστοχες από ορθοδόξου πλευράς, όπως φαίνεται στην διδασκαλία του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, και έχω αναλύσει σε ένα προηγούμενο κείμενό μου. Η βούληση τόσο στον Θεό όσο και στον άνθρωπο είναι όρεξη της φύσεως και όχι του προσώπου, ενώ η επιλογή στον άνθρωπο είναι γνώρισμα της προαιρέσεως και όχι της βουλήσεως.

Αυτό ήταν το βασικό θέμα που με ενδιέφερε στην περίπτωση αυτή. Σε αυτό δεν έγινε καμμία παραποίηση και καταλαβαίνω καλά τους λόγους για τους οποίους ενοχλήθηκε ο Σεβασμιώτατος Περγάμου και έχασε την ψυχραιμία του.

Και αν ακόμη έθετα τις δύο αυτές φράσεις του ξεχωριστά – χωρίς τα αποσιωπητικά – η ουσία του θέματος δεν θα άλλαζε, αφού η βούληση -θέληση στον Θεό και τους ανθρώπους είναι όρεξη της φύσεως και όχι επιλογή του προσώπου.

Μήν προσπαθή ο Σεβασμιώτατος να θέτη διλήμματα για να ξεφύγη από την ουσία του θέματος.

Αυτό δεν έγινε ούτε εκ παραδρομής (μέ την έννοια της απροσεξίας) ούτε εσκεμμένως (μέ την έννοια της σκόπιμης παραποίησης). Ήθελα να αναφερθώ στην κακόδοξη διδασκαλία ότι η βούληση κάνει επιλογή.

Ακόμη, στην δήλωση του Σεβασμιωτάτου φαίνεται η αντιφατικότητά του, διότι αφ' ενός μεν αρνείται την δική μου πρόθεση να μη παραποιήσω κείμενό του – όταν έγραφα «δέν είχα καμμία πρόθεση να κάνω κάτι τέτοιο» – με την αιτιολογία «σάν να έχη σημασία η πρόθεση και όχι η πράξη», αφ' ετέρου δε ο ίδιος στην επόμενη παράγραφο της δήλωσής του αναφέρεται στην δική του πρόθεση: «πρόθεσή μου, ειλικρινά, δεν ήταν, ούτε είναι να δυσχεράνω την θέση του Σεβασμιωτάτου». Δεν μπορώ να εξηγήσω αυτήν την διπλή συμπεριφορά ως προς τις «προθέσεις» αμφοτέρων.

Επομένως, για όσα ανέφερα μέχρι τώρα και κυρίως για όσα θα αναφερθώ στην συνέχεια με σεβασμό παρακαλώ τον Σεβασμιώτατο να ανακαλέση τα περί «παραποιήσεως των θέσεών» του, γιατί είναι προσβλητικό για το πρόσωπό μου.

(Συνεχίζεται)