ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ

ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ

Του θεολόγου κ. Ανδρέα Κυριακού

=====

«Τη Αγία και Μεγάλη Τετάρτη της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιείσθαι οι θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν, ότι προ του σωτηρίου πάθους μικρόν τούτο γέγονεν». Η συγκλονιστική μετάνοια της πρώην άσωτης γυναίκας κυριαρχεί στον Όρθρο της Μεγάλης Τετάρτης διότι χρόνικά έγινε λίγο πριν από το πάθος του Χριστού και διότι αποτελεί παράδειγμα μετάνοιας, πιστοποιημένης μάλιστα από το αψευδές στόμα του Κυρίου. 

Οι ύμνοι, που μας καλούν και εμάς σε κατάνυξη και μετάνοια, είναι πολλοί. Δεσπόζουν στον Κανόνα αλλά και στα στιχηρά των Αίνων του Όρθρου, όπως και στα  απόστιχα, που ψάλλονται μετά τη Δοξολογία. Όμως η εκκλησιαστική ποίηση ανεβαίνει σε ύψος δυσθεώρητο όταν φτάνουμε στο λεγόμενο τροπάριο της Κασσιανής. Το τροπάριο είναι, στην πραγματικότητα, το Δοξαστικό των αποστίχων του Όρθρου. Ονομάζεται της Κασσιανής, όχι διότι η πρώην πόρνη γυναίκα έφερε το όνομα αυτό (το ιερό Ευαγγέλιο δεν αναφέρει καθόλου το όνομά της), όπως κυριαρχεί σε όρισμένους η εντύπωση, αλλά διότι Κασσιανή ή Κασσία όνομαζόταν η ποιήτρια που το σύνεθεσε. Η ποιήτρια αυτή υπήρξε μοναχή και όχι πρώην πόρνη και απέχει από τα γεγονότα που περιγράφει το Ευαγγέλιο σχεδόν εννιά  αιώνες. 

Τώρα αναφορικά με τα νοήματα. Το πρώτο γεγονός που περιγράφεται με άφθαστο τρόπο είναι το απαίσιο γεγονός της αμαρτίας. “Ζοφώδη και ασελήνον νύκτα” την ονομάζει. Από την άλλη  η μετάνοια της εκδηλώνεται με πηγές δακρύων, ασταμάτητα δάκρυα δηλαδή, που σημαίνει συναίσθησιν αμαρτίας, αλλά και από στεναγμούς, κλάμα που βγαίνει από τα βάθη της μετανοούσης ψυχής. Μας μεταφέρει, ακολούθως, η υμνογράφος στον παράδεισο, όπου διεπράχθη η πρώτη αμαρτία, όπου η προμήτωρ Εύα αρνήθηκε τη μετάνοια, αυθαδιάζοντας με προπέτεια στην πρόσκληση του Θεού. Είναι μια είκονα αντιθετική και άκρως ενδιαφέρουσα. Η Εύα αρνείται τη μετάνοια και από την άλλη η πρώην άσωτος γυνή επιστρέφει με την μετάνοια. Καλούμαστε, τέλος, εμείς να μιμηθούμε την πρώην άσωτη γυναίκα, που «εξαίφνης σώφρων ώφθη, μισήσασα τα έργα της αισχράς αμαρτίας και ηδονάς του σώματος, διενθυμουμένη την αισχύνην την πολλήν και κρίσιν της κολάσεως» με αποτέλεσμα να ελκύσει τη χάρη του Θεού. Από την άλλη, μας πληροφορεί η υμνολογία, ο Ιούδας, ο μαθητής, με βάση τις επιλογές του, βρέθηκε στην απέναντι όχθη. Δεν χρειάζεται να πούμε ποιον οφείλουμε να μιμηθούμε.