ΥΠΑΡΧΕΙ “ΤΡΙΤΗ ΡΩΜΗ”; Γ΄

ΥΠΑΡΧΕΙ “ΤΡΙΤΗ ΡΩΜΗ”;

Γ΄

Του Σεβ. Ναυπάκτου Ιεροθέου

=====

Σέ ἄλλη ἐπιστολή ὁ Πρίγκιπας Βασίλειος δικαιολογεῖ τήν πρότασή του νά διορίση τόν Ἰωνᾶ ὄχι ἀπό ὑπερηφάνεια ἤ αὐθάδεια, ἀλλά γιατί «ὡς τόν αἰώνα τόν ἅπαντα θά παρα­μείνουμε πιστοί στήν ὀρθοδοξία πού μᾶς δόθηκε». Σαφῶς ὑπενίσσεται τήν ἔκπτωση τῶν Ρωμαίων Ὀρθοδόξων ἀπό τήν ἀλήθεια μέ τήν ὑπογραφή τους στήν Σύνοδο Φερράρας-Φλω­ρεντίας, πού σημαίνει ὅτι ἡ Σύνοδος αὐτή ἔπαιξε ἀρνητικό ρόλο στήν ἑνότητα μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.

Εἶναι ἀξιοπρόσεκτο ὅτι ὁ Μητροπολίτης Ἰωνᾶς σέ ἐπι­στολή του πού ἔγραψε τό ἔτος 1451, μετά τήν Σύνοδο Φερ­ράρας-Φλωρεντίας, καί δύο χρόνια πρίν τήν πτώση τῆς Νέας Ρώμης-Κωνσταντινουπόλεως στούς Ὀθωμανούς, «προεῖπε τήν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως τῆς Δεύτερης Ρώμης. Κινού­μαστε τώρα πρός τήν ἀντίληψη τῆς Μόσχας ὡς τῆς Τρίτης Ρώμης καί τοῦ Μεγάλου Πρίγκιπα τῆς Μοσχοβίας ὡς Ἁγίου Αὐτοκράτορα».

Ἑπομένως, ἡ θεωρία περί τῆς Τρίτης Ρώμης συνελήφθη με­τά τήν ψευδένωση μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν στήν Φερράρα-Φλωρεντία (1438-1439) καί ἄρχισε νά κυοφορεῖται πρίν τήν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως τό 1453, καί τό ἔτος αὐτό θεωρεῖται ὡς ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς Τρίτης Ρώμης.

Μετά λίγα χρόνια, καί συγκεκριμένα τό 1470, ἐνῶ ὁ Ἰβάν Γ΄ «διεκήρυξε ὅτι τό πατριαρχεῖο (Κων/πόλεως) εἶχε στερηθεῖ παντός δικαιώματος ἐπί τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας» ἐν τούτοις «ὁ ἐκλεγόμενος μητροπολίτης ἐξακολουθοῦσε νά ζητάει ἐπικύρωση ἀπό τόν Πατριάρχη, τόν ὁποῖον ἀνεγνώριζε ὡς ἀνώτερό του». Ὅμως, ἐπειδή ἔπαυσε νά ὑπάρχη ἕνας χριστιανός αὐτοκράτορας πού θά στηρίζη τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, αὐτό τό κενό θέλησε νά καλύψη ὁ Ρῶσος ἡγεμόνας. Αὐτό προσδιορίσθηκε στό πρόσωπο τοῦ Ἰβάν Γ΄, ὁ ὁποῖος νυμφεύθηκε τό 1472 «τήν Ζωή Παλαιολογίνα, ἀνεψιά τοῦ τελευταίου Βυζαντινοῦ αὐτοκράτορα», καί ἔτσι χαρακτηρίσθηκε «νέος Κωνσταντῖνος». Ὁ Ρῶσος Μητροπολίτης Ζώσιμος τό ἔτος 1492 γράφει: «Ὁ αὐτοκράτωρ Κωνσταντῖνος ἔκτισε τήν Νέα Ρώμη, τό Τσάριγκραδ, ἀλλά ὁ ἡγεμών καί κυρίαρχος πασῶν τῶν Ρωσιῶν, Ἰβάν Βασίλιεβιτς, ὁ νέος Κωνσταντῖνος, ἔθεσε τά θεμέλια γιά μιά νέα Κωνσταντι­νού­πολη, τῆς Μόσχας».

Τό 1498 ὁ Ἰβάν Γ΄ στέφθηκε «Τσάρος, Μέγας Πρίγκιπας καί Αὐτοκράτορας Πασῶν τῶν Ρωσιῶν» ἀπό τόν Μητροπολίτη Συμεών. Ἡ τελετή στέψεως ἦταν ἀντιγραφή τῆς στέψεως τῶν Ρωμαίων Αὐτοκρατόρων καί ὁ Μητροπολίτης τοῦ ἀνέθεσε «νά φροντίζει γιά ὅλες τίς ψυχές καί γιά τήν ὀρθόδοξη χριστια­νωσύνη». Ἀπό τότε χρησιμοποιεῖται ὁ τίτλος τοῦ Τσάρου.

Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Θεόληπτος ὁ Α' τό ἔτος 1516 ἔγραφε στόν Ρῶσο Ἡγεμόνα Βασίλειο Γ΄καί τόν χαρακτήριζε ὡς «τόν ὑψηλότατο καί εὐμενέστατο Τσάρο καί μέγα Βασιλέα ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων χωρῶν τῆς Μεγάλης Ρωσίας», καί ἄφηνε νά νοηθῆ ὅτι θά μποροῦσε νά δημιουργηθῆ ἕνα «ρωσο-βυζαντινό Κράτος».

Τό 1511 ἕνας μοναχός ἀπό τό Πσκώφ πού ὀνομαζόταν Φιλόθεος, σέ μία προσφώνησή του στόν Τσάρο ἐξέ­φραζε αὐτές τίς διεκδικήσεις. Ἔλεγε:

«Χάρη εἰς τήν παντοδύναμη καί τά πάντα στηρίζουσαν δεξιάν τοῦ Θεοῦ χεῖρα, βασιλεύουν οἱ αὐτοκράτορες ...καί αὐτή σέ ἀνύψωσε, Γαληνότατο καί Ὑπέρτατο Ἡγεμόνα, Μεγάλο Πρίγκιπα Ὀρθόδοξο Χριστιανό, Τσάρο καί Κυρίαρχο ὅλων, ἐσένα πού εἶσαι ὁ κάτοχος τῶν κτήσεων τῶν ἱερῶν θρόνων τοῦ Θεοῦ, τῶν ἁγίων οἰκουμενικῶν καί ἀποστολικῶν Ἐκκλησιῶν τῆς ἁγιοτάτης Μητέρας τοῦ Θεοῦ ἀντί τῆς Ρώμης καί τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Τώρα λάμπει μέσα στήν οἰκουμένη, ὅπως ὁ ἥλιος στόν οὐρανό, ἡ Τρίτη Ρώμη, τῆς κυρίαρχης αὐτοκρατορίας Σου καί τῆς ἁγίας συνοδικῆς ἀποστολικῆς Ἐκ­κλη­σίας, ἡ ὁποία εἶναι στήν ὀρθόδοξη Χριστιανική πίστη... Ἐπίβλεψε καί φρόντισε εὐσεβέστατε Τσάρε, ὥστε ὅλες οἱ χριστιανικές αὐτοκρατορίες νά ἑνωθοῦν μέ τή δική σου. Γιατί δύο Ρῶμες ἔπεσαν, ἀλλά ἡ τρίτη στέκεται ὄρθια καί τέταρτη δέν θά ὑπάρξει. Γιατί ἡ χριστιανική σου αὐτοκρατορία δέν θά περιέλθει σέ κανένα ἄλλον, σύμφωνα μέ τό παντοδύναμο λόγο τοῦ Θεοῦ».

(Συνεργασίες)