Ο ΑΓΙΟΣ ΦΩΤΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΚΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ FILIOQUE

Ο ΑΓΙΟΣ ΦΩΤΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΚΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ FILIOQUE

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

=====

Ο Άγιος Φώτιος ανασκευάζοντας την αιρετική προσθήκη του Filioque, μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής: «Η μεν πρόοδος, ω βέλτιστε, άμα τε και αδιασπάστως εκ του Πατρός τω τε Υιώ και Πνεύματι θεολογείται, ουδείς δ’ αναγκάσει λόγος εις την του Υιού μεταπεσείν το Πνεύμα προσηγορίαν, ή την αδελφικήν αναδέξασθαι σχέσιν, ή την εκείνου σχέσιν εξιδιώσατο. Αλλά ταύτα μεν έκαστος των νουν έχειν ηξιωμένων Χριστού και φρονείν και διδάσκειν άλλους έτοιμον παρέχεται την χάριν. Ου γαρ, διότι εκ του αυτού θεολογούνται προϊέναι, ή εις υιότητα το Πνεύμα συνδιαστήσεται της ιδίας εξιστάμενον ιδιότητος, ή ο Υιός, της χαρακτηριζούσης αυτόν αποστάς γεννήσεως, εις το του Πνεύματος ιδίωμα συγχήσεται∙ εκ του αυτού γαρ άμφω, αλλ’ ουχ ωσαύτως ουδέ κατά την ιδιότητα την αυτήν η εκατέρου πρόοδος. Και γαρ ο μεν Υιός του Πατρός προήλθεν δια γεννήσεως, το Πνεύμα δε δι’ εκπορεύσεως»*.

Ο θεολογικός τρόπος ανασκευής του Αγίου Φωτίου, καταδεικνύει ότι αιρετική πλάνη ανασκευάζει, και δεν μπορεί να παρουσιάζεται η αιρετική προσθήκη του Filioque, σαν αποτέλεσμα μεταφραστικού λάθους ή σαν λεκτική παρεξήγηση, ούτε φυσικά μπορεί κάποιος να παρουσιάζει την κακόδοξη αυτή προσθήκη σαν ‘’αδυναμία’’ της λατινικής γλώσσας να αποδώσει τον ρηματικό τύπο ‘’εκπορεύεται’’. 

Ο Άγιος Φώτιος που σημείωνε στην επιστολή προς τον Μιχαήλ τον άρχοντα της Βουλγαρίας ότι «η του πλησίον στοργή και τελεία αγάπη των των άλλων εντολών εν εαυταίς περιέχουσι τας πράξεις» και ότι «ουδέν αγάπης, ως έοικε, κραταιότερον», υπεδείκνυε και τα ακόλουθα που φανερώνουν το μεγαλείο της χριστιανικής αγάπης: «...ων η τιμιωτάτη και των άλλων πρωτεύουσα  χάρις προς το θείον εστίν απλανής και σωτήριος χειραγωγία, ην πρώτη και μόνη χαρίζεται της καθαράς και αμωμήτου πίστεως ημών των Χριστιανών η μάθησις και μυσταγωγία, αύτη γαρ της πολυμόρφου πλάνης τον άνθρωπον απαλλάττουσα και τα της καρδίας όμματα της εκείθεν αχλύος αποκαθαίρουσα, καθαρά ψυχής θεωρία τω καθαρωτάτω κάλλει της λατρείας καθαρώς ενατενίζειν παρέχεται· δι’ ης εις την υπέρ νουν ουσίαν και πάντων αιτίαν και δημιουργόν αναγόμενοι την ενοειδή και υπέρθεον της τριάδος θεότητα, καθ’ όσον εστίν ανθρώπω δυνατόν, ενοπτριζόμεθα».

Η εκτροπή από τη δογματική αλήθεια αποτελεί αιρετική πλάνη. Ο πόλεμος κατά των αιρέσεων, τόσο την τέλεια αγάπη προς τον Θεό φανερώνει, όσο και την τέλεια αγάπη προς τον πλανηθέντα αδελφό. Και στην προκειμένη περίπτωση η προσθήκη του Filioque, αποτελεί αιρετική πλάνη και συνεπώς ο έλεγχος της αίρεσης αποτελεί υποχρέωση προς τον πλανηθέντα αδελφό.

Η προσθήκη του Filioque αποτελεί αιρετική πλάνη. «Ο μεν γαρ Πατήρ αναίτιος και αγέννητος· ου γαρ εκ τινος, εξ εαυτού γαρ το είναι έχει. Ο δε Υιός εκ του Πατρός γεννητώς. Το δε Πνεύμα το Άγιον και αυτό μεν εκ του Πατρός, αλλ’ ου γεννητώς, αλλ’ εκπορευτώς», αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. «Και γαρ ο μεν Υιός του Πατρός προήλθεν δια γεννήσεως, το Πνεύμα δε δι’ εκπορεύσεως», τόνιζε ο Άγιος Φώτιος. Αυτά παραλάβαμε από τους Αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας, αυτά διαφυλάσσομε, γι’ αυτό τονίζομε ότι ο Παπισμός είναι αίρεση και όχι ‘’ετερόδοξη εκκλησία’’.

*Αγίου Φωτίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως ‘’Αμφιλόχια’’ (Απόκρισις εις ερώτησιν κη΄)