Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΨΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΗΝ "ΕΒΔΟΜΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ" ΤΟΥ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ

Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΨΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΗΝ "ΕΒΔΟΜΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ" ΤΟΥ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ

Του Παναγιώτη Τελεβάντου

=====

Λίγα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με συγκλόνισαν όσο το σενάριο της ταινίας “Η Εβδόμη σφραγίδα” του Μπέργκμαν. 

Όσον με αφορά η πιο σπουδαία ταινία που γυρίστηκε ποτέ.

Η πλοκή της εκτυλίσσεται την εποχή της “μαύρης πανώλης” όταν η αρρώστια θέρισε συνολικά το ένα τρίτο της ανθρωπότητας, τουτέστιν 150 εκατομμύρια ανθρώπους. 

Μέχρι σήμερα -και παρόλον ότι πέρασαν έκτοτε αιώνες- οι συνέπειες της “μαύρης πανώλης” δεν έχουν ακόμη επουλωθεί πλήρως. 

Στην Ανατολική Αγγλία λ.χ. συναντάς πολλές εκκλησίες έρημες χωρίς να υπάρχουν σπίτια τριγύρω τους. Δεν είναι παρά χωριά και πολιτείες που ερήμωσαν εκ βάθρων και έκτοτε δεν ξανακατοικήθηκαν. Το μόνο που απέμεινε είναι ένα καμπαναριό ή μια εκκλησία ή τα ερείπια ενός ναού.

Στην ταινία, ο θάνατος παίζει σκάκι με ένα ιππότη που προβληματίζεται για το νόημα της ζωής, την ύπαρξη του Θεού και την μεταθανάτια προσδοκία.

Ιδού ένας συγκλονιστικός και τόσο θεολογικός διάλογος του έργου: 

ΘΑΝΑΤΟΣ: Για τι περιμένεις;

ΙΠΠΟΤΗΣ: Θέλω γνώση.

ΘΑΝΑΤΟΣ: Θέλεις εγγυήσεις.

ΙΠΠΟΤΗΣ: Ονόμασέ τε όπως θέλεις. Είναι τόσο απάνθρωπα αδιανόητο να αιχμαλωτίσεις τον Θεό με τις αισθήσεις; Γιατί πρέπει να κρύβεται πίσω από ένα πέπλο από μισοδιατυπωμένες υποσχέσεις και θαύματα που δεν τα έχει δει κανείς;

ΘΑΝΑΤΟΣ: Δεν απαντά.

ΙΠΠΟΤΗΣ: Τί θα συμβεί σε εμάς που θέλουμε να πιστέψουμε αλλά δεν μπορούμε; Και τι θα συμβεί σ’ αυτούς που ούτε θέλουν να πιστέψουν;

ΘΑΝΑΤΟΣ: Δεν απαντά.

ΙΠΠΟΤΗΣ: Γιατί δεν μπορώ να σκοτώσω τον Θεό που είναι μέσα μου; Γιατί συνεχίζει να ζει μέσα μου με αυτόν τον επίπονο και ταπεινωτικό τρόπο, παρόλο που Τον καταριέμαι και θέλω να Τον ξεριζώσω από την καρδιά μου; Γιατί, παρόλα αυτά, είναι μία πραγματικότητα ματαίωσης από την οποία δεν μπορώ να απαλλαγώ; Με ακούς;

ΘΑΝΑΤΟΣ: Nαι, σε ακούω.

ΙΠΠΟΤΗΣ: Θέλω γνώση, όχι πίστη, ούτε υποθέσεις, αλλά γνώση. Θέλω ο Θεός να απλώσει το χέρι Του σε εμένα, να αποκαλυφθεί και να μου μιλήσει.

ΘΑΝΑΤΟΣ: Αλλά παραμένει σιωπηλός.

ΙΠΠΟΤΗΣ: Του φωνάζω στο σκοτάδι, αλλά δε φαίνεται να είναι κανείς εκεί.

ΘΑΝΑΤΟΣ: Ίσως κανείς να μην είναι εκεί.

ΙΠΠΟΤΗΣ: Τότε η ζωή είναι μία εξοργιστική φρίκη. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει έχοντας απέναντι το θάνατο, γνωρίζοντας ότι όλα είναι Τίποτα.”

Όταν τελικά ο Θάνατος νικά τον ιππότη στο σκάκι και έρχεται η ώρα του τέλους ο ιππότης κραυγάζει: Θεέ! Εσύ που είσαι κάπου, που πρέπει να είσαι κάπου, δείξε το έλεος σου σε μας επειδή είμαστε μικροί και αδύνατοι και δεν ξέρουμε τίποτα…

Πόσο θυμίζουν τα λόγια του ιππότη όσα αναφέρει ο Όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς για το αδιέξοδο του ανθρώπου που ζει χωρίς Θεό!

Η υπαρξιακή αγωνία την ώρα του θανάτου ιδιαίτερα όταν η απειλή πλανάται πάνω από το κεφάλια όλων -όπως συμβαίνει με μια πανδημία-, οδηγεί τους λογοτέχνες να “θεολογήσουν” με τον δικό τους τρόπο, που δεν είναι φυσικά πάντοτε συμβατός με το Δόγμα της Εκκλησίας, αλλά δεν παύουν να αποτελούν έξοχα δείγματα υπαρξιακής γραφής.