ΤΟ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ Ἀπόκρυψη καὶ παρερμηνεία ἐγγράφων ΚΣΤ΄

ΤΟ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ

Ἀπόκρυψη καὶ παρερμηνεία ἐγγράφων

ΚΣΤ΄

Του π. Θεόδωρου Ζήση

=====

γ) Τὸ δεύτερο ἔγγραφο ἀποσαφηνίζει καλύτερα τὰ πράγματα

Τὰ ἴδια προκύπτουν καὶ ἀπὸ τὸ δεύτερο κείμενο ποὺ ἀποστέλλει ὁ πατριάρ­χης Διονύσιος Δ´ τὸ 1686 «Πρὸς τοὺς βασιλεῖς τῆς Ρωσίας» μὲ ἐνδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις. Γράψει ὅτι ὅπως παλαιότερα ὁ Θεὸς ἐπενέβαινε θαυματουργικὰ καὶ βοηθοῦσε τὸν λαό του, ἔτσι καὶ τώρα ποὺ ἡ ἐπαρχία τοῦ Κιέβου πιεζόταν ἀπὸ ποικίλες περιστάσεις, ἔστειλε βοηθοὺς τοὺς πολιτικοὺς ἄρχοντες τῆς Ρωσίας, ὥστε νὰ λυθοῦν τὰ προβλήματα. Ἀποδέχεται ὅτι λόγω τῶν μαχῶν καὶ τοῦ πολέμου μεταξὺ τῶν δύο μεγίστων βασιλείων, προφανῶς τῆς Ρωσίας καὶ τῆς Πολωνίας, ἐπὶ πολὺ καιρὸ ἡ Κωνσταντινούπολη δὲν ἐχειροτόνησε μητροπολίτην Κιέβου, ὅπως εἶχε κανονικὸ δικαίωμα, καὶ ἔτσι ἡ περιοχὴ ἔμεινε ἀποίμαντη καὶ ἀπροστάτευτη μὲ συνέπεια νὰ βλαστήσουν πάμπολλα ζιζάνια, ποὺ θὰ ἀπέπνιγαν τὸ σιτάρι τῆς εὐσεβείας. Αὐτὸ ὅμως ἀπετράπη, διότι οἱ ὀρθοδοξόξατοι βασιλεῖς τῆς Ρωσίας ἀντέδρασαν ἀμυνόμενοι καὶ ἐζήτησαν νὰ ὑπαχθεῖ ἡ ἐπαρχία τοῦ Κιέ­βου ὑπὸ τὸν ἁγιώτατο πατριαρχικὸ θρόνο τῆς Μόσχας, ὥστε ὅταν χηρεύει ὁ μη­τροπολιτικὸς θρόνος τοῦ Κιέβου νὰ χειροτονεῖται ἄξιο πρόσωπο ἀπὸ τὸν πατρι­άρχη Μόσχας, τὸ ὁποῖο θὰ ἐκλέγεται ἐπιτοπίως ἀπὸ τοὺς κληρικούς, μοναχοὺς καὶ λαϊκούς. Τὸ πατριαρχικὸ ἔγγραφο διαφοροποιεῖται ἀπὸ τὸ προηγούμενο πατριαρχικὸ καὶ συνοδικὸ κατὰ τὸ ὅτι, ἐνῶ ἐκεῖνο ἔλεγε ὅτι ζητήθηκε ἀπὸ τοὺς Ρώσους ἄρχοντες ἡ ἄδεια νὰ χειροτονεῖ ὁ Μόσχας τὸν μητρο­πολίτη Κιέβου, αὐτὸ λέγει ὅτι ἐζητήθη ἡ ὑπαγωγὴ τῆς ἐπαρχίας τοῦ Κιέβου ὑπὸ τὸν πατριαρχικὸ θρόνο τῆς Μόσχας καὶ ὡς συνέπεια αὐτῆς τῆς ὑπαγωγῆς νὰ χει­ροτονεῖ ὁ Μόσχας τὸν μητροπολίτη Κιέβου, ποὺ θὰ ἐκλέξουν κλῆρος καὶ λαός: 

«Ὥστε μικροῦ δεῖν καὶ τὸν σῖτον ἐναπέπνιξαν ἄν, ἤτοι τὴν εὐσέβειαν, εἰ μὴ τὸ Ὑμέτερον Βασιλικὸν ὀρθοδοξότατον Κράτος πρὸς ἄμυναν ἐξεγερθείη ἄν, καὶ ᾐ­τοῦντο τὴν παροικίαν ταύτην Κιέβου ὑποταχθῆναι ὑπὸ τὸν ἁγιώτατον Πα­τριαρχικὸν τῆς Μοσκοβίας θρόνον, ὥστε ἡνίκα περεμπίπτῃ χρεία χειροτονίας προσώπου ἀξίου... ἔχῃ ἄδειαν ὁ κατὰ καιροὺς μακαριώτατος πατριάρχης Μοσχο­βίας καὶ πάσης Ρωσίας χειροτονεῖν τοῦτον κατὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴν διατύπωσιν». 

Τὸ δι­πλὸ αὐτὸ αἴτημα ἱκανοποιεῖ ἡ σύνοδος, δηλαδὴ καὶ τὴν ὑπαγωγὴ τῆς μητρο­πό­λεως Κιέβου στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τῆς Μόσχας καὶ τὴν συνακόλουθη χειρο­τονία τοῦ μητροπολίτου Κιέβου ἀπὸ τὸν πατριάρχη τῆς Μόσχας. Τὰ κείμενα ὁμι­λοῦν, ἀλλὰ κάποιοι οὔτε ἀκούουν οὔτε βλέπουν:

«Διὸ τῆς ἡμῶν μετριότητος τὴν ὑπόθεσιν συνοδικῶς προβαλούσης, καὶ ταύτην συνδιασκεψαμένης μετὰ τῶν περὶ αὐτὴν ἱερωτάτων Μητρο­πολιτῶν, καὶ ὑπερτίμων, τῶν ἐν ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητῶν αὐτῆς ἀδελ­φῶν καὶ συλλειτουργῶν, οὐ μόνον εὔλογος ἀπεφάνη, καὶ δικαία ἐκρίθη, ἀλλὰ καὶ ἡ πρόνοια, ἥντινα κατεβάλετε, μεγάλως ἐπῃνέθη, καὶ ἄκρως ἐθαυμαστώθη· περὶ οὗ καὶ γράμματα Πατριαρχικὰ συνοδικὰ ἐξετέθησαν, καὶ εἰς τὸν τῆς μεγάλης τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας, κώδικα κα­τεστρώθησαν, διαλαμβάνοντα ὅτι ὁ μακαριώτατος Πατριάρχης Μοσχο­βίας καὶ πάσης ῾Ρωσσίας κὺρ Ἰωακείμ, ὁ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητὸς καὶ περιπόθητος ἀδελφὸς καὶ συλλειτουργὸς τῆς ἡμῶν μετριότητος ἔχῃ ἐπ᾽ ἀδείας χειροτονεῖν Κιόβου Μητροπολίτην, κατὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴν διατύπωσιν, ὅντινα ἂν ἐκλέξωσιν οἱ ἐν τῇ Ἐπαρχίᾳ ταύτῃ ὑποκείμενοι, κατὰ τὸ ἐκδοθὲν γράμμα τοῖς ὑποκειμένοις τῇ Κιέβου Ἐπαρχίᾳ, δηλαδὴ ἔχειν τούτους ἄδειαν ἡνίκα ἐμπίπτῃ χρεία προσώπου, γενησομένου Μητροπολίτου Κιέβου, ἐκλέγειν οὗτοι ὅντινα βούλωνται, καὶ οἱ μετὰ τοῦτον Πατριάρχαι ὁμοίως, καὶ ἡ Μητρόπολις αὕτη Κιόβου ἔστω ὑποκειμένη ὑπὸ τὸν Ἁγιώτατον Πατριαρχικὸν τῆς Μοσχοβίας θρόνον, καὶ οἱ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντες, ὅ τε ἤδη καὶ ὁ μετὰ τοῦτον, γινώσκωσι γέροντα καὶ προεστῶτα αὐτὸν τὸν κατὰ καιροὺς Πατριάρχην Μοσχοβίας ὡς ὑπ᾽ αὐτοῦ χειροτονού­μενοι, ἑνὸς μόνου φυλαττομένου, δηλαδὴ ἡνίκα ὁ Μητροπολίτης Κιόβου ἱερουργῶν εἴη τὴν ἀναίμακτον καὶ θείαν μυσταγωγίαν ἐν τῇ παροικίᾳ ταύτῃ, μνημονεύοι ἐν πρώτοις τοῦ σεβασμίου ὀνόματος τοῦ Παναγιωτά­του Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ὡς ἐξ αὐτοῦ πάντα τὰ ἀγαθὰ εἰς τὰ τῆς οἰκουμένης πέρατα διαδιδόμενα, καὶ πηγὴ πάντων ὤν, καὶ τρόπῳ συγκαταβατικῷ χρωμένῃ διὰ τὰς ῥηθείσας αἰτίας, καὶ παρατιθεμένη εἰς τὸν θρόνον τοῦ Πατριάρχου Μοσχοβίας τὴν ταύτης ὑποταγήν, ἔπειτα τοῦ Πατριάρχου Μοσχοβίας».

Τὸ κείμενο προστακτικά, μὲ προστακτικὴ ἐντολὴ λέγει, ὅτι ἐκτὸς τῆς χειροτονίας τοῦ μητροπολίτου Κιέβου, προστάσσουμε, ἐντελλόμεθα ἡ μητρόπολη Κιέβου νὰ ὑπάγεται στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τῆς Μόσχας καὶ ὅλοι οἱ μετέπειτα ἀρχιερεῖς νὰ θεωροῦν ὡς προεστῶτα καὶ γέροντα τὸν πατριάρχη Μόσχας, γιατὶ ἀπὸ αὐτὸν χειροτονοῦνται. Ὑπάρχει εἰς αὐτὰ κάτι προσωρινό, ὅπως θέλουν οἱ συντάκτες τοῦ κειμένου τοῦ Φαναρίου; 

«Καὶ ἡ μητρόπολις αὕτη Κιέβου ἔστω ὑποκειμένη ὑπὸ τὸν Ἁγιώτατον Πατριαρχικὸν τῆς Μοσχοβίας θρόνον, καὶ οἱ ἐν αὐτῇ ἀρχιερατεύοντες, ὅ τε ἤδη καὶ οἱ μετὰ τοῦτον, γινώσκωσι γέροντα καὶ προεστῶτα αὐτόν, τὸν κατὰ καιροὺς Πατριάρχην Μοσχοβίας, ὡς ὑπ᾽ αὐτοῦ χειροτονούμενοι». 

Τὸ ἰδιαίτερο μάλιστα ἐνδιαφέρον αὐτοῦ τοῦ ἐγγράφου ἔγκειται καὶ εἰς τὸ ὅτι δίδει ἐξήγηση γιὰ ποιὸ λόγο πρέπει νὰ μνημονεύει ὁ μητρο­πολίτης Κιέβου πρῶτα τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη, καὶ ἔπειτα τὸν Πατριάρχη τῆς Μόσχας. Ὄχι γιατὶ παραμένει ὑπὸ τὴν δικαιοδοσία του, ἀλλὰ ἐν πρώτοις γιὰ τὴν μεγάλη γενικῶς προσφορὰ τῆς Κωνσταντινουπόλεως στὴν Ὀρθοδοξία καὶ ἐπίσης δεύτερον γιατὶ παραχώρησε τὴν δικαιοδοσία στὸν πατριάρχη τῆς Μόσχας. 

Χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχὴ καὶ συναίσθηση εὐθύνης, ὅταν ἀνιχνεύουμε μέσα στὰ κείμενα τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια. Εἶναι στίγμα ἐπιστημονικὸ ἡ νόθευση καὶ ἡ κακοποίηση τῶν κειμένων: 

«Ἑνὸς μόνον φυλαττομένου, δηλαδὴ ἡνίκα ὁ μητροπολίτης Κιόβου ἱερουργῶν εἴη τὴν ἀναίμακτον καὶ θείαν μυσταγωγίαν, ἐν τῇ παροικία ταύτῃ, μνημονεύοι ἐν πρώτοις τοῦ σεβασμίου ὀνόματος τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ὡς ἐξ αὐτοῦ πάντα τὰ ἀγαθὰ εἰς τὰ τῆς οἰκουμένης πέρατα διαδιδόμενα, καὶ πηγὴ πάντων ὤν, καὶ τρόπῳ συγκαταβατικῷ χρωμένη διὰ τὰς ρηθείσας αἰτίας, καὶ παρατιθεμένη εἰς τὸν θρόνον τοῦ Πατριάρχου Μοσχοβίας τὴν ταύτην ὑποταγήν, ἔπειτα τοῦ Πατριάρχου Μοσχοβίας.»

(Συνεχίζεται)