ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΕΣ

Του Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιερόθεου

=======================

Οι βασικές Χριστολογικές διαφορές

=======

Το ότι όμως δεν ευσταθεί η άποψη ότι συμφώνησαν οι Ορθόδοξοι με τους Μονοφυσίτες στο Χριστολογικό δόγμα φαίνεται από την διαφορά ερμηνείας σε μερικές χαρακτηριστικές χριστολογικές φράσεις, που αποτελούν τον πυρήνα της διαφοράς.

Στα όσα θα γράψω στην συνέχεια θα γίνη προσπάθεια να παρουσιασθούν απλοποιημένα –όσο μπορεί να γίνη αυτό– τα σημεία αυτά. Και λέγω όσο μπορεί να γίνη αυτό, γιατί τα δογματικά θέματα δεν απλοποιούνται πολύ.

α) “Μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”

Η πρώτη φράση στην οποία φαίνεται η Χριστολογική διαφορά μεταξύ των αγίων Πατέρων και των Μονοφυσιτών είναι η φράση του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας: “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”.

Οι όροι φύση και υπόσταση στην θύραθεν φιλοσοφία ταυτίζονταν εννοιολογικά, άλλωστε ο όρος φύση προέρχεται από το ρήμα πεφυκέναι και ο όρος υπόσταση προέρχεται από το ρήμα υφεστάναι και δηλώνει την ύπαρξη. Με αυτήν την έννοια, δηλαδή της υπάρξεως, τους χρησιμοποιούσαν οι Αλεξανδρινοί Πατέρες. Οι Καππαδόκες, όμως, Πατέρες διεχώρισαν την φύση από την υπόσταση και ταύτισαν την φύση με την ουσία, και την υπόσταση με το πρόσωπο. Έτσι καθόρισαν την έκφραση “δύο φύσεις, έν πρόσωπον” στον Χριστό.

Πολλοί θεολόγοι παρετήρησαν ότι σε κείμενα του αγίου Κυρίλλου εναλλάσσονται οι όροι “φύσις” και “υπόστασις” και ότι άλλοτε χρησιμοποιείται ο όρος “φύσις” αντί του όρου “υπόστασις” και άλλοτε χρησιμοποιείται ο όρος “υπόστασις” αντί του όρου “φύσις”. Σε επιστολή του προς τον Θεοδώρητο γράφει: “Η φύσις του Λόγου ήγουν η υπόστασις, ό εστιν αυτός ο Λόγος”. Εδώ φαίνεται ότι συνδέεται η φύση με την υπόσταση και με αυτήν την έννοια φαίνεται ότι χρησιμοποιούσε και την φράση “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”. Δεν μιλούσε όμως ποτέ για μία ουσία σεσαρκωμένη. Επομένως, όπως υποστηρίζεται, χρησιμοποιούσε την φράση “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη” με την έννοια της μιας υποστάσεως του Λόγου σεσαρκωμένης, όπως το λέγει στην τρίτη επιστολή του προς Νεστόριο “υποστάσει μια τη του Λόγου σεσαρκωμένη”, προκειμένου να αντιμετωπίση την αίρεση του Νεστοριανισμού που υποστήριζε την άποψη ότι στον Χριστό υπάρχει ένωση των δύο φύσεων-υποστάσεων και ότι μια τέτοια ένωση απετέλεσε το ένα πρόσωπο της οικονομίας. Οπότε με αυτήν την έννοια χρησιμοποιείται καταχρηστικώς η εναλλαγή φύσεως και υποστάσεως για να αντιμετωπισθή ο Νεστοριανισμός. Άλλωστε η υπόσταση του Θεού Λόγου έγινε υπόσταση και της ανθρωπίνης φύσεως, αφού η ανθρώπινη φύση στον Χριστό δεν είναι ανυπόστατη ούτε αυθυπόστατη, αλλά είναι ενωμένη με την θεία φύση στην υπόσταση του Λόγου και γι' αυτό και ονομάζεται και ενυπόστατη.

Βέβαια, η εναλλαγή αυτή των όρων φύσεως και υποστάσεως από τον άγιο Κύριλλο σε μερικά χωρία δεν σημαίνει ότι ταυτίζει εννοιολογικά τους όρους φύση και υπόσταση, όπως έκανε ο Σεβήρος, αλλά χρησιμοποιεί τους όρους “καταχρηστικώς”, χωρίς να ταυτίζη την φύση με την υπόσταση ως έννοιες και ως “πράγματα”, αλλά τις θεωρούσε ως υπάρξεις. Μάλιστα υπάρχουν μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες ο άγιος Κύριλλος θεωρούσε ότι άλλο είναι η φύση και άλλο η υπόσταση, όπως επίσης υπάρχουν άλλα χωρία του αγίου Κυρίλλου, στα οποία γίνεται λόγος για δύο φύσεις στον Χριστό και για την καθ' υπόσταση ένωση των δύο φύσεων. Άλλωστε αυτό φαίνεται από το ότι στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο οι Πατέρες μελέτησαν τα “δώδεκα κεφάλαια” του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας σε σχέση με τον Τόμο του Πάπα Λέοντος και διεπίστωσαν την συμφωνία μεταξύ αυτών.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας, και προσωπικώς και Συνοδικώς, ερμήνευσαν σωστά την φράση του αγίου Κυρίλλου “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι δεν διαπράττουμε σφάλμα με το να λέμε με αυτήν την φράση απόλυτα μία υπόσταση του Θεού Λόγου, αλλά προχωρεί για να πη ότι ο άγιος Κύριλλος με την φράση “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη” δεν δήλωνε ούτε μόνη την υπόσταση, ούτε το κοινό των υποστάσεων, “αλλά την κοινήν φύσιν εν τη του Λόγου υποστάσει ολικώς θεωρουμένην”, δηλαδή την κοινή φύση της θεότητος την ενθεωρουμένη στην υπόσταση του Λόγου.

Δηλαδή, δεν παραμένει στην φράση “μία φύσις”, αλλά επιμένει στην φράση “μία φύσις του Λόγου”, που δηλώνει την ενυπόστατη ουσία. Επίσης, ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής θεωρεί ότι με την φράση αυτή ο άγιος Κύριλλλος ομολογούσε περιφραστικώς τις δύο φύσεις του Χριστού, ήτοι με την λέξη “φύσις” εννοούσε την θεία φύση και με την λέξη “σεσαρκωμένη” εννοούσε την ανθρώπινη φύση.

Επομένως, η φράση αυτή του αγίου Κυρίλλου χρησιμοποιείται και εναντίον του Νεστοριανισμού, με την έννοια “μία φύσις - υπόστασις του Λόγου σεσαρκωμένη”, για να αποκλεισθούν τα δύο πρόσωπα - υποστάσεις στον Χριστό, και εναντίον του Μονοφυσιτισμού, με την έννοια της ενώσεως της κοινής φύσεως με την ανθρώπινη φύση στην υπόσταση του Λόγου, χωρίς να συμβή κράση ή σύγχυση ή φυρμός ή τροπή, αφού όπως γράφει σε επιστολή του προς τον Ιωάννη Αντιοχείας, “μένει γαρ ό εστιν αεί και ουκ ηλλοίωται, ουδ' αν αλλοιωθείη πώποτε και μεταβολής έσται δεκτική”, και στην Β΄ επιστολή του προς Νεστόριον γράφει: “είς δε εξ αμφοίν Χριστός και Υιός, ουχ ως της των φύσεων διαφοράς ανηρημένης δια την ένωσιν…”.

Οι Μονοφυσίτες όμως την φράση του αγίου Κυρίλλου “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη” την ερμήνευσαν σύμφωνα με την δική τους παράδοση, που ταυτίζει εννοιολογικά την φύση με την υπόσταση, εντελώς διαφορετικά από την παράδοση των Καππαδοκών Πατέρων και του αγίου Κυρίλλου. Έτσι οδηγούνται στην μία φύση και τον Μονοφυσιτισμό. Αυτό το απέκρουε ο άγιος Κύριλλος στα κείμενά του. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής μαρτυρεί ότι ο Σεβήρος “ταυτόν οίδεν αλλήλαις, όρω τε και λόγω την φύσιν και την υπόστασιν” και μάλιστα “κακούργως ταυτόν είναι λέγει τη φύσει την υπόστασιν…”, ο δε άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τονίζει ότι “τούτό εστι το ποιούν τοις αιρετικοίς την πλάνην, το ταυτόν λέγειν την φύσιν και την υπόστασιν”.

Το θέμα αυτό θα διασαφηνισθή ακόμη περισσότερο με τα όσα θα γραφούν στην συνέχεια, αλλά πάντως πρέπει να υπογραμμισθή ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην ερμηνεία του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας.

ΠΗΓΗ:

Εκκλησιαστική Παρέμβαση,

Ρομφαία