ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ - ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ

ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ - ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ

Του Παναγιώτη Τελεβάντου

============

Πρωτογνώρισα τα μέσα της δεκαετίας του 1970 τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεο Βλάχο (τότε διάκονο) πού αλλού; Στο Αγιον Ορος το πνευματικό του φυτώριο να συλλέγει τη σοφία των Γεροντάδων σαν την καλή μέλισσα τη γύρι από τα μοναστήρια, τις σκήτες, τις καλύβες και τα ασκητήρια!

Από τότε και μετά την έκδοση του βιβλίου του “Μια βραδυά στην έρημο του Αγίου Ορους” τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Μια από τις πιο λαμπρές ιστορίες της θεολογίας και της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Η σπάνια θεολογική δύναμη της σκέψης του Σεβασμιότατου και η κατάρτισή του είναι μοναδική.

Το όντως περισπούδαστο άρθρο του για τη θεολογία του προσώπου και την ελευθερία της βουλήσεως - αποσπάσματα του οποίου παραθέτουμε στη συνέχεια - νομίζω ότι είναι από τα σπουδαιότερα κείμενα που κατέγραψε η γραφίδα του και εκφράζω την ισχυρή πεποίθηση ότι θα αφήσει εποχή.

Ο Σεβασμιότατος αναμετριέται με τη στοχαστική θεολογία όπως εκφράζεται με τη θεολογία του προσώπου του κ. Χρήστου Γιανναρά και του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Περγάμου κ. Ιωάννη (Ζηζιούλα) τις οποίες αποδεικνύει όχι μόνον στοχαστικές - όπως γνωρίζαμε από καιρό - σε πολλές τους εκφάνσεις, αλλά και ότι προσβάλλουν το δόγμα της Αγίας Τριάδας με σπέρματα της αιρέσεως του Αρείου.

Δεν έχουμε καμιά αμφιβολία ότι το άρθρο θα αφήσει εποχή και θα καθορίσει εξελίξεις σημαδιακές στη Θεολογία.

Για ένα άλλο δυστυχώς έχουμε αμφιβολίες.

Οτι η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος θα αξιοποιήσει το μεγάλο θεολογικό νου του Σεβ. Ναυπάκτου - όπως του αξίζει - για το καλό της Εκκλησία μας ή αν θα τον αφήσει ανεκμετάλλευτο και θα προωθεί στους διαλόγους κακόδοξους κληρικούς όπως τον Μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομο (Σαββάτο) και άλλους του ιδίου φυράματος.

*****

ΚΑΙΡΙΑ ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ «ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΕΩΣ» ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΗΤΡ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟ

«Ἡ θέληση δὲν συνδέεται μὲ τὸ πρόσωπο, ἀλλὰ μὲ τὴν φύση».

Βουλησιοκρατικὸς (βολονταριστικὸς) περσοναλισμὸς

Τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου

=======================

Ὁ Ἄρειος καὶ οἱ Ἀρειανοὶ συνέδεαν τὴν φύση μὲ τὴν ἀνάγκη, καὶ τὴν βούληση μὲ τὸ πρόσωπο. Ἔτσι, ὑποστήριζαν ὅτι ὁ Πατὴρ δὲν μπορεῖ νὰ γεννήση τὸν Λόγο κατὰ φύση, γιατί αὐτὸ σημαίνει κατ᾽ ἀνάγκη σχέση, ἀλλὰ Τὸν δημιουργεῖ κατ᾽ ἐνέργεια καὶ κατὰ βούληση καὶ γι᾽ αὐτὸ εἶναι κτίσμα.

Οἱ Πατέρες, ὅμως, ἀντέδρασαν σὲ αὐτὴν τὴν αἱρετικὴ ἄποψη καὶ δίδαξαν ὅτι τὸ κατὰ φύση δὲν σημαίνει κατ᾽ ἀνάγκη καὶ ὅτι ἡ ἐνέργεια καὶ ἡ βούληση εἶναι τῆς φύσεως.

Μερικοὶ σύγχρονοι θεολόγοι συλλαμβάνονται νὰ ἔχουν παρόμοιες μὲ τοὺς ἀρειανοὺς ἀντιλήψεις, δηλαδὴ ταυτίζουν τὴν φύση μὲ τὴν ἀνάγκη καὶ συνδέουν τὸ πρόσωπο μὲ τὴν βούληση καὶ φθάνουν σὲ ἀπίθανα συμπεράσματα καὶ ἀπίστευτους θεολογικοὺς ἀκροβατισμούς.

Γιὰ παράδειγμα, ὑποστηρίζεται ὅτι οἱ Πατέρες «αὐτὸ ποὺ μαρτυροῦν εἶναι ἡ ἐλευθερία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν θεότητά του, ἡ δυνατότητά του νὰ ἐνανθρωπίζει, νὰ ὑπάρχει μὲ τὸν τρόπο τοῦ ἀνθρώπου ἐλεύθερος ἀπὸ κάθε προκαθορισμὸ τόσο τοῦ τρόπου τῆς θεότητας ὅσο καὶ τοῦ τρόπου τῆς ἀνθρωπότητας» (Χρῆστος Γιανναρᾶς).

Ἐπίσης ὑποστηρίζεται ὅτι «τὸ ἐλεύθερο θέλημα τοῦ Πατρὸς εἶναι αὐτὸ ἀπὸ τὸ ὁποῖο πηγάζει ἡ τριαδικὴ ὑπόσταση τοῦ Θεοῦ, ὑποστασιάζεται ἡ οὐσία σὲ τριαδικὸ Θεό...Ἡ ἔννοια τῆς βουλήσεως ἔχει ἀκριβῶς τὴν ἔννοια τῆς ἐπιλογῆς» (Περγάμου Ἰωάννης Ζηζιούλας).

Ὅσοι ἔχουν παρόμοιες ἀντιλήψεις δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων, αὐτῆς τῆς ἴδιας τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι ἡ θέληση-βούληση εἶναι φυσική, δηλαδὴ εἶναι τῆς φύσεως –ὄχι τοῦ προσώπου–, καὶ ὅτι ἡ προαίρεση διαφέρει ἀπὸ τὴν θέληση-βούληση. Ἔτσι, φθάνουν στὸν βουλησιοκρατικὸ (βολονταριστικὸ) περσοναλισμό, ποὺ ἐμπεριέχει τὰ σπέρματα τοῦ Ἀρειανισμοῦ. Γι᾽ αὐτό, ὁ λόγος γιὰ τὴν θέληση καὶ τὴν προαίρεση σχετικὰ μὲ τὸ φυσικὸ καὶ γνωμικὸ θέλημα εἶναι σημαντικὸς καὶ ἐπίκαιρος.

Ἡ θέληση ἀποτελεῖ κεντρικὸ θέμα στὴν Χριστολογία καὶ τὴν ἀνθρωπολογία. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀντιμετώπισαν τὸ θέμα αὐτὸ στὴν Χριστολογία καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἐπεκτάθηκαν καὶ στὴν ἀνθρωπολογία.

Ἐπειδὴ ἀνεφύησαν μερικοὶ αἱρετικοὶ μονοφυσίτες καὶ μονοθελῆτες, ποὺ ὑποστήριζαν ὅτι ὁ Χριστὸς εἶχε μία φύση καὶ μία θέληση, γι᾽ αὐτὸ οἱ Πατέρες δογμάτισαν ὅτι ὁ Χριστὸς εἶχε δύο φύσεις καὶ δύο ἐνέργειες –θεία καὶ ἀνθρωπίνη– σὲ μία ὑπόσταση, στὴν ὑπόσταση τοῦ Λόγου.

Ἡ θέληση δὲν συνδέεται μὲ τὸ πρόσωπο, ἀλλὰ μὲ τὴν φύση, γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ Χριστὸς εἶχε δύο θελήσεις –θεία καὶ ἀνθρώπινη– σὲ ἕνα πρόσωπο-ὑπόσταση.

Προκειμένου οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας νὰ τεκμηριώσουν αὐτὴν τὴν θεολογικὴ ἀλήθεια ἔκαναν ἀναλύσεις γιὰ τὸ τί εἶναι ἡ θέληση στὴν ἀνθρώπινη φύση καὶ ἂν ἡ θέληση ἔχη σχέση μὲ τὴν φύση ἢ τὸ πρόσωπο.

Κατὰ συνέπειαν, ὁ βολονταριστικὸς περσοναλισμός, ποὺ κυριαρχεῖ ἐν πολλοῖς στὶς ἡμέρες μας εἶναι ξένος πρὸς τὴν ὀρθόδοξη θεολογία. Ἀκόμη, ἡ φύση δὲν συνδέεται μὲ τὴν ἀνάγκη, ὥστε νὰ συνδεθῆ ἡ ὑπόσταση-πρόσωπο μὲ τὴν θέληση.

Κατὰ τὸν ἅγιο Μάξιμο «οὐ μόνον ἡ θεία καὶ ἄκτιστος φύσις οὐδὲν ἠναγκασμένον ἔχει φυσικόν, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἡ νοερὰ καὶ κτιστή». Σὲ μᾶς ὑπάρχει κατὰ φύση ἡ λογικὴ ὄρεξη, «ἤγουν θέλειν, καὶ λογίζεσθαι βουλεύεσθαί τε καὶ ζητεῖν, καὶ σκέπτεσθαι, καὶ βούλεσθαι, καὶ κρίνειν, καὶ διατίθεσθαι, καὶ αἱρεῖσθαι, καὶ ὁρμᾶν, καὶ κεχρῆσθαι».

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι «οὐκ ἄρα ἠναγκασμένα τὰ τῶν νοερῶν φυσικά». Βέβαια, δὲν εἶναι τὸ ἴδιο «τὸ τοῦ θέλοντος θέλημα καὶ τὸ θελητόν», ἢ ἡ θέληση καὶ ὁ θέλων, ὅπως δὲν εἶναι τὸ ἴδιο «τὸ θέλειν καὶ τὸ πῶς θέλειν». Πάντως, ἐκεῖνο ποὺ σημειώνεται ἐδῶ εἶναι ὅτι δὲν ταυτίζεται ἡ φύση μὲ τὴν ἀνάγκη, οὔτε ἡ θέληση-βούληση μὲ τὸ πρόσωπο, ἀφοῦ ἡ θέληση εἶναι δύναμη τῆς φύσεως.

Ἔπειτα, τὸ γνωμικὸ θέλημα, δηλαδὴ ἡ δυνατότητα τῆς προαιρέσεως, τῆς ἐπιλογῆς μεταξὺ δύο ἀντιθέτων πραγμάτων, συνιστᾶ ἀδυναμία τῆς φύσεως.

Ὁ Χριστὸς προσέλαβε σύνολη τὴν ἀνθρώπινη φύση, καὶ τὴν προαίρεση, ἀλλὰ τὴν ἔκανε ἄτρεπτη καί, βεβαίως, ἡ προαίρεση τῶν ἁγίων κατὰ τὴν ἄλλη ζωὴ δὲν θὰ ἐκφράζεται, γιατί δὲν θὰ ὑπάρχουν ἀντίθετα πράγματα προκειμένου νὰ κάνουν ἐπιλογή.

Ἑπομένως, ἡ λεγομένη ἐλευθερία ἢ βούληση-θέληση τοῦ προσώπου, γιὰ τὴν ὁποία γίνεται πολὺς λόγος στὶς ἡμέρες μας, δὲν εἶναι ἡ βάση τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας καὶ σωτηριολογίας, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος καλεῖται ἀπὸ τὸ κατ᾽ εἰκόνα νὰ φθάση στὸ καθ᾽ ὁμοίωση, ὁπότε θὰ λειτουργῆ ἡ ὄρεξη (ὁρμὴ) τῆς φύσεως πρὸς τὸν Θεὸ καὶ θὰ ἀδρανοποιηθῆ ἡ δυνατότητα τῆς προαιρέσεως, λόγῳ τῆς ἀπουσίας τῶν ἀντιθέτων.

Ἔτσι, ἡ βάση τῆς ὀρθοδόξου ἀνθρωπολογίας εἶναι τὸ κατ᾽ εἰκόνα καὶ τὸ καθ᾽ ὁμοίωση, ποὺ ἐνεργοποιοῦνται ἀπὸ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ μέσα ἀπὸ αὐτὴν πρέπει νὰ βλέπη κανεὶς τὴν θέληση-βούληση καὶ τὴν προαίρεση, καὶ ὄχι μέσα ἀπὸ τὴν φιλοσοφικὴ καὶ ὑπαρξιακὴ ἔννοια τοῦ προσώπου καὶ τοῦ περσοναλισμοῦ.

ΠΗΓΗ:

christian-vivliografia

Romfea.gr