ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛ. ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΒΥΔΟΥ κ. ΚΥΡΙΛΛΟΥ Γ΄

ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛ. ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΒΥΔΟΥ κ. ΚΥΡΙΛΛΟΥ

Γ΄

Ὁ οἰκουμενικοῦ κύρους κανόνας τοῦ Ἁγ. Κυπριανοῦ καί τά ἀνύπαρκτα γιά τήν Ὀρθοδοξία ἐκκλησιολογικά διλήμματα

(ἀποκλειστική ἤ περιεκτική ἐκκλησιολογία;)

Του π. Αναστασίου Γκοτσόπουλου

=====

γ) Ἐντύπωση προκαλεῖ ἡ χρήση τοῦ Ἁγ. Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ γιά νά ὑποστηριχθεῖ ἡ «περιεκτική ἐκκλησιολογία». Γράφει ὁ θεοφιλέστατος: «Ὁ Ἅγιος Μάρκος ὁ Εὐγενικός φθάνοντας στή σύνοδο τῆς Φερράρας ἐπέδωσε στόν πάπα ἐπιστολή, ὅπου μεταξύ ἄλλων ἀναφέρει: «...σήμερον τά τοῦ Δεσποτικοῦ σώματος μέλη, πολλοῖς πρότερον χρόνοις διεσπασμένα τε καί διερρηγμένα, πρός τήν ἀλλήλων ἐπείγεται ἕνωσιν· οὐ γάρ ἀνέχεται ἡ κεφαλή Χριστός ὁ Θεός ἐφεστάναι διηρημένῳ τῷ σώματι...». (Ὁ Μάρκος ὁ Εὐγενικός ἀποκαλεῖ μάλιστα τή ρωμαϊκή Ἐκκλησία ὡς ἀδελφή Ἐκκλησία)». Αὐτά γράφει ὁ θεοφιλέστατος Ἅγιος Ἀβύδου.   Ὅμως:

i) Στήν ἐπιστολή τοῦ Ἁγ. Μάρκου πρός τόν πάπα ἀναφέρεται ὁ Συρόπουλος στά «Ἀπομνημονεύματά» του καί τή δημοσιεύει στά πρακτικά της Συνόδου ὁ MANSI καί ὁ Grill στά “Acta Grecorum”. Ὅμως οὔτε ὁ Mansi, οὔτε ὁ Συρόπουλος ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἃγ. Μάρκος ἀποκάλεσε τούς Λατίνους «ἀδελφή Ἐκκλησία». Σέ  ἕνα μόνο ἀπό τά πολλά χειρόγραφα τῶν “Acta Grecorum” ὑπάρχει ὁ χαρακτηρισμός αὐτός, ἐνῶ στά περισσότερα τῶν χειρογράφων δέν συναντᾶται ἡ γραφή αὐτή. Ἐπίσης, στίς πολύμηνες διαπραγματεύσεις καί συζητήσεις ὅπως μᾶς διασώζονται τόσο ἀπό τόν Συρόπουλο, ὅσο καί στά πρακτικά του Mansi καί τοῦ Grill (“Acta Grecorum”) οὐδέποτε ἀναφέρεται ὅτι ὁ Ἅγ. Μάρκος ἤ ἄλλος τις τῶν Ὀρθοδόξων (πλήν τῶν λατινοφρόνων) ἀποκάλεσε τούς Λατίνους “ἀδελφή Ἐκκλησία”. Συνεπῶς, ἀπό τίς ὑπάρχουσες πηγές δέν προκύπτει καμία βεβαιότητα ὅτι ὁ Ἅγιος Μάρκος ἀποκάλεσε τούς Λατίνους “ἀδελφή Ἐκκλησία”. Ἄν δε ἐξετάσουμε τήν ὅλη ἀναστροφή τοῦ Ἁγίου τότε προκύπτει ἐντελῶς ἀντίθετη βεβαιότητα.

ii) Γιά νά ἀξιολογήσουμε ὅσα ἀναφέρει ὁ Ἅγιος στήν ἐπιστολή του στίς ἀκριβεῖς τους διαστάσεις ἐπιβάλλεται νά δοῦμε τό πλαίσιο συντάξεως τῆς ἐπιστολῆς, ὅπως μᾶς τό περιγράφει ὁ Μ. Ἐκκλησιάρχης Σ. Συρόπουλος: «Ὁ δέ Ἐφέσου, εἰ καί πρόθυμος οὐκ ἦν πρός τό γράψαι, ἀλλ’ οὖν τῇ παραινέσει τοῦ [καρδιναλίου] Ἰουλιανοῦ, πρός δέ καί τῇ παρακινήσει τοῦ Μυτιλήνης πεισθείς, εἶπεν ^. ὅτι ἴσως περισσόν μοι δοκεῖ τοῦτο, διό καί οὐδέ εἰμι εὔκολος, πρός αὐτό^. εἰ δοκεῖ ὑμῖν λυσιτελές, γράψω καί στελῶ σοι τοῦτο, εἰπέ τῷ Ἰουλιανῷ, καί εἰ περ ἀρέσει τῇ αἰδεσιμότητί σου, σταλήσεται καί πρός τόν πάπαν ^. ἔγραψεν οὔν ὡς ἐν εἴδει ἐγκωμίου πρός τόν πάπαν καί ἐπήνει τήν πρός συνάθροισιν τῆς συνόδου ἐπιμέλειαν αὐτοῦ καί παρεκίνει καί συνεβούλευσε ἳνα καί ἔτι μᾶλλον ἐπιμελήσεται προβῆναι καλῶς τήν ἕνωσιν ἐπ’ ἀγαθῷ καί θεαρέστῳ συμπεράσματι^. ἐν δή τῷ τοιούτῳ ἐγκωμίῳ μετά τῶν ἄλλων τῶν τε εὐσεβῶν τε καί σοφῶν ἐπιχειρημάτων καί τοῦτο περιείχετο…».

Ἀπό τό κείμενο τοῦ αὐτόπτου καί αὐτηκόου Συροπούλου προκύπτει μέ σαφήνεια ὅτι ὁ Ἅγιος Μάρκος πιέστηκε ἀρκετά γιά νά γράψει στόν πάπα τή φιλόφρονα αὐτή ἐπιστολή. Ἐπίσης, προκύπτει ὅτι δέν πρόκειται περί δογματικῆς ἐπιστολῆς, δηλ. σκοπός της δέν ἦταν ἡ ἔκθεση τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, πού ἀπαιτεῖ ἐντελῶς ἄλλο ὕφος καί περιεχόμενο καί προπαντός λεπτολόγο ἀκρίβεια στή διατύπωση. Ἀς ἀντιπαραβάλουμε τό τρόπο σύνταξης τῆς ἐπιστολῆς αὐτῆς μέ τίς πολυήμερες συζητήσεις ἐπί συζητήσεων γιά τή διατύπωση τοῦ ὃρου τῆς Συνόδου γιά νά κατανοήσουμε τή διαφορά καί τότε θά μπορέσουμε ὀρθά νά ἀξιολογήσουμε την ἐπιστολή καί τό περιεχόμενό της.

Στήν  περίπτωσή μας ὅμως στά κείμενα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου δέν ἔχουμε ἁπλῶς μία ἐπιστολή «ὡς ἐν εἴδει ἐγκωμίου πρός τίς αἱρετικές κοινότητες» γιά νά παραλλάξω τόν Συρόπουλο, ἀλλά σαφῆ δογματικά-ἐκκλησιολογικά κείμενα, στά ὁποῖα δέν χωρεῖ φιλόφρων συγκατάβασις^. ἄλλωστε καί ὁ Ἃγιος Μάρκος  ἐπικαλέστηκε το «οὐ συγχωρεῖ συγκατάβασις εἰς τά περί τῆς πίστεως».

 ii) Ἐνδιαφέρον ἔχει καί μία ἄλλη φράση τοῦ Ἁγ. Μάρκου ἐνδεικτική τῆς διακρίσεως μέ τήν ὁποία ἦταν κοσμημένος ὁ Ἅγιος. Κατά τήν ἔναρξη τῶν συζητήσεων τῆς Συνόδου, ὅπως μᾶς διασώζει ὁ Συρόπουλος, «ἠρώτησεν οὔν ὁ Ἐφέσου [τόν αὐτοκράτορα]: Πῶς ὁρίζεις ἳνα λέγωμεν πρός ἐκείνους [τούς Λατίνους], ἀγωνιστικότερον καί ἐνστατικῶς ἤ οἰκονομικῶς;». Ἡ διαγωγή τοῦ Ἁγ. Μάρκου στή Σύνοδο Φεράρας-Φλωρεντίας κυμαίνεται μεταξύ ἀκρίβειας καί οἰκονομίας. Ὄντας ὑπό Θεοῦ χαριτωμένος καί κοσμημένος μέ τό χάρισμα τῆς διακρίσεως ὡς ἀληθής θεολόγος καί ποιμένας μποροῦσε νά χρησιμοποιεῖ τήν οἰκονομία «ἐν οἷς οὐ λυμαίνεται ἡ πίστις» (στή φιλόφρονα ἐπιστολή του πρός τόν πάπα) ἀλλά ταυτόχρονα σέ θέματα πίστεως νά χρησιμοποιεῖ μόνο τήν ἀκρίβεια, διότι ἐκεῖ δέν  ἔχει θέση ἡ «μεσότης» (στίς δογματικές διατυπώσεις). Ἀπόκειται λοιπόν, στή δική μας εὐθυκρισία, νά μποροῦμε νά διακρίνουμε τούς λόγους τοῦ Ἁγίου Μάρκου πότε ὁμιλεῖ “οἰκονομικῶς” καί πότε “ἀγωνιστικότερον” ὥστε νά μή συγχέουμε τό “οἰκονομικῶς” καί τό “ἀγωνιστικότερον” κατά πώς μᾶς βολεύει, γιατί τότε κακοποιοῦμε τόν Ἅγιο... 

iii) Τελικά, ποιά εἶναι ἡ θέση τοῦ Ἁγίου Μάρκου γιά τούς Λατίνους; Ἀναγνώριζε σώζουσα Θ. Χάρη στήν ἐκκλησία τῶν Λατίνων; Πίστευε ὅτι οἱ Λατίνοι ἀνῆκαν στήν Μία Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ; Καλύτερα ἀς ἀφήσουμε τόν ἴδιο νά μᾶς τά πεῖ: «Αἳρεσις ἐστι καί οὓτως εἶχον αὐτήν καί οἱ πρό ἡμῶν», «οὐκοῦν ὡς αἱρετικούς αὐτούς [τούς Λατίνους] ἀπεστράφημεν καί διά τοῦτο αὐτῶν ἐχωρίσθημεν…… αἱρετικοί εἰσί ἂρα καί ὡς αἱρετικούς αὐτούς ἀπεκόψαμεν … πόθεν οὖν  ἡμῖν ἀνεφάνησαν ἐξαίφνης ὂντες Ὀρθόδοξοι οἱ διά τοσούτων χρόνων καί ὑπό τοσούτων Πατέρων καί διδασκάλων κριθέντες αἱρετικοί; … φευκτέον αὐτούς, ὡς φεύγει τις ἀπό ὂφεως … τούς χριστοκάπηλους καί χριστεμπόρους» καί «ἡμεῖς δι’ οὐδέν ἂλλο ἀπεσχίσθημεν τῶν Λατίνων, ἀλλ’ ἢ ὃτι εἰσίν, οὐ μόνον σχισματικοί, ἀλλά καί αἱρετικοί».

Τίθενται λοιπόν μερικά ἁπλά ἐρωτήματα: Εἶναι δυνατόν ὁ Ἅγιος Μάρκος νά θεωρεῖ ὡς “ἐκκλησία” μέ τήν αὐστηρή θεολογική-ἐκκλησιολογική ἔννοια τοῦ ὃρου τή Λατινική ἐκκλησία; Εἶναι δυνατόν νά χαρακτηρίζει τό ἀκήρατο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ (γιατί αὐτό εἶναι ἡ Ἐκκλησία) ὡς «Αἳρεσιν»; Εἶναι δυνατόν στή συνείδηση τῶν Ἁγ. Μάρκου, Μ. Βασιλείου καί Ἁγ. Ταρασίου νά συμφύρεται ἡ Ἐκκλησία, ὡς Σῶμα Χριστοῦ, ὡς ἄσπιλος Νύμφη τοῦ Χριστοῦ μέ πλάνες, ἑτεροδιδασκαλίες, αἱρέσεις;

Καίρια ἐρωτήματα πού ἀπαιτοῦν ὑπεύθυνες ἀπαντήσεις! Σέ τελική ἀνάλυση δέ δικαιούμαστε ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ νά “ἀναγκάζουμε” τούς Ἁγίους μας νά “λένε” αὐτά τά ὁποῖα θά βόλευαν τίς θεολογικές μας ἐμμονές...

(Συνεχίζεται)