ΛΑΜΠΡΗ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΑΓΓΕΛΟΚΤΙΣΤΗ ΣΤΟ ΚΙΤΙ

ΛΑΜΠΡΗ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ

ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΑΓΓΕΛΟΚΤΙΣΤΗ ΣΤΟ ΚΙΤΙ

Του Αριστείδη Βικέτου

=====================

Ιδιαίτερα λαμπρός θα είναι ο φετινός Δεκαπενταύγουστος για την Παναγία Αγγελόκτιστη στο Κίτι, καθώς ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του ναού, ο οποίος είναι ένα από τα πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία της Κύπρου και κοσμείται με το περίφημο ψηφιδωτό της Παναγίας,ένα από τα πιο σημαντικά και περίτεχνα εντοίχια έργα του παλαιοχριστιανικού κόσμου. Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης έγιναν από το Τμήμα Αρχαιοτήτων από τον Σεπτέμβριο του 2009 μέχρι τις αρχές του φετινού Αυγούστου με υπεύθυνο αρχαιολόγο τον κ. Γιώργο Φιλοθέου, Αρχαιολογικό Λειτουργό Α΄.

Ο κ. Φιλοθέου μας δήλωσε ότι κατά την διάρκεια των εργασιών συντήρησης που έγιναν το 1959 η εσωτερική τοιχοποιία καλύφθηκε με ισχυρό και χοντρό στρώμα τσιμεντοκονιάματος, σύμφωνα με την τότε επικρατούσα αντίληψη συντήρησης των μνημείων. Ο πρώτος στόχος των εργασιών, είπε, που διεξήχθηκαν το 2009-2010 ήταν η αφαίρεση όλων των νεώτερων τσιμεντοκονιαμάτων από την εσωτερική τοιχοποιία. Επεσήμανε ότι « Έτσι ήρθαν στο φως όλες οι οικοδομικές φάσεις του μνημείου, οι οποίες πλέον είναι αναγνώσιμες».

Οι άλλες εργασίες, που έγιναν στην Αγγελόκτιστη, περιελάμβαναν, σύμφωνα με τον κ. Φιλοθέου , τα ακόλουθα;

Την αφαίρεση του νεώτερου γυναικωνίτη στα δυτικά που ήταν κατασκευασμένος από οπλισμένο σκυρόδεμα και στη θέση του κατασκευάστηκε νέος ξύλινος.

Την αφαίρεση του νεώτερου δάπεδου από σύγχρονα μωσαϊκά πλακάκια και την τοποθέτηση νέου από κυπριακό γυψομάρμαρο. Προηγήθηκε ανασκαφική έρευνα με την διάνοιξη δοκιμαστικών τομών στον κυρίως ναό. Βρέθηκε το αρχικό πάτωμα του ναού που χρονολογείται στον 11ο αιώνα και επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη των πεσσοστοιχίων της προηγούμενης φάσης του ναού.

Κατά την διάρκεια των εργασιών έγινε μερική συντήρηση του ψηφιδωτού ( τέλος του έκτου αιώνα) της Παναγίας στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του του Ιερού Βήματος. Ο κ. Φιλοθέου μας εξήγησε ότι το ψηφιδωτό είναι το καλύτερο σωζόμενο της Παναγίας στην Κύπρο, μετά τη σύλληση της Παναγίας Κανακαριάς. Παρουσιάζει την Παναγία ιστάμενη, να κρατά το μικρό Χριστό στο αριστερό Της χέρι. Δίπλα της παραστέκουν οι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ. Πρόκειται για την αρχαιότερη σωζόμενη, μνημειώδη απεικόνιση της Παναγίας ιστάμενης Αριστεροκρατούσας. Η Παναγία επιγράφεται ως «Η ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ». Το γεγονός αυτό προκαλεί ερωτηματικά γύρω από την θεολογική ερμηνεία της επιγραφής, αφού η Παναγία ως Αγία Μαρία απαντάται, την εποχή αυτή, κυρίως στις μονοφυσιτικές επαρχίες της Ανατολής. Η εικονογράφιση της Παναγίας πιθανόν να αποτελεί πρόδρομο του μετέπειτα γνωστού τύπου της Παναγίας της Οδηγήτριας.

Επίσης, συντηρήθηκαν οι τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, το εικονοστάσιο και φορητές εικόνες διαφόρων εποχών.

Επιπλέον, έγινε ειδική ηλεκτρική εγκατάσταση και τοποθετήθηκε ειδικός φωτισμός για το ψηφιδωτό. Μετά από ειδική μελέτη έγινε εγκατάσταση κλιματισμού, ούτως ώστε να μην επηρεάζεται το ψηφιδωτό.

Οι εργασίες συνεχίζονται για τη συντήρηση του παρεκκλησίου των Αγίων Ανάργυρων,που βρίσκεται στα βόρεια του ναού και στη συνέχεια θα γίνει συντήρηση του λατινικού παρεκκλησίου,που βρίσκεται στα νότια.

Ο κ. Φιλοθέου τόνισε ότι το τεράστιο αυτό έργο της συντήρησης του ναού της Αγγελόκτιστης έγινε κατορθωτό "χάριν της εξαίρετης συνεργασίας με τον Ιερέα του ναού Οικονόμο Σωτήριο Γερολέμου και την Εκκλησιαστική Επιτροπή". Πολύτιμη ήταν η βοήθεια του Πολιτικού Μηχανικού Μιχάλη Πήττα.

Εργάστηκαν για τη συντήρηση των τοιχογραφιών τα συνεργεία του Τμήματος Αρχαιοτήτων με επικεφαλής την συντηρήτρια Άντρη Μελή και για τη συντήρηση των ψηφιδωτών το συνεργείο με επικεφαλής τον συντηρητή Λευτέρη Χαραλάμπους.

Το έργο ήρθε σε πέρας χάρις στη μεγάλη εργατικότητα και την σκληρή δουλειά των οικοδομικών συνεργείων της Επαρχίας Λάρνακας με επικεφαλής τον Επιστάτη Γιώργο Νικολάου.

Πρέπει να τονίσουμε την εξαιρετική εργασία που έφεραν σε πέρας τα συνεργεία για την ηλεκτρική εγκατάσταση του συστήματος κλιματισμού και της μεγαφωνικής εγκατάστασης αφού όλοι εργάστηκαν με ιδιαίτερο ζήλο και μεγάλη ευαισθησία αισθανόμενοι την μεγάλη αξία του μνημείου αυτού, κατέληξε ο κ. Φιλοθέου.

Ο ναός της Παναγίας της Αγγελόκτιστης βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του χωριού Κίτι. Κτίστηκε τον 11ο αιώνα πάνω στα ερείπια μίας παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου αιώνα. Η βασιλική είχε ημικυκλικό σύνθρονο, που σώζεται μέχρι σήμερα στον χώρο του Ιερού Βήματος του ναού του 11ου. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, οι κάτοικοι του αρχαίου Κιτίου, εξ’ αιτίας των Αραβικών επιδρομών μετακινήθηκαν προς το Κίτι για περισσότερη ασφάλεια, και αποφάσισαν να αναγείρουν ναό προς τιμή της Θεοτόκου. Με την έναρξη των εργασιών διαπίστωσαν ότι κατά την διάρκεια της νύκτας τα θεμέλια του ναού μετακινούνταν σε διαφορετική τοποθεσία. Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, οι κάτοικοι μετέφεραν το ναό αλλού και διαπίστωσαν πως τη νύκτα κατέβαιναν στρατιές αγγέλων και έκτιζαν το ναό, εξού και το προσωνύμιο Αγγελόκτιστη.

Ο αρχιτεκτονικός τύπος του σημερινού ναού ανήκει στην κατηγορία του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο. Η σημερινή του μορφή οφείλεται σε προσθήκες και μετατροπές που έγιναν με την πάροδο του χρόνου. Το 12ο αιώνα, βόρεια του ναού, κτίστηκε καμαροσκέπαστο παρεκκλήσι αφιερωμένο στους ιαματικούς Αγίους Αναργύρους, Κοσμά και Δαμιανό. Στο εξωτερικό της βόρειας πλευράς του παρεκκλησίου ανευρέθηκαν μεσαιωνικοί τάφοι. Πιθανόν ο ναϊσκος να είχε κοιμητηριακό χαρακτήρα. Στα τέλη του 13ου- αρχές 14ου αιώνα, κτίστηκε στη νότια πλευρά του ναού, το λεγόμενο Λατινικό παρεκκλήσι για την εξυπηρέτηση των θρησκευτικών αναγκών των νέων ηγεμόνων της Κύπρου. Πάνω από την είσοδό του σώζονται τρία οικόσημα, εκ των οποίων το ένα ανήκε στην πλούσια Φράγκικη οικογένεια των Gibelet, κτητόρων του παρεκκλησίου. Στο εσωτερικό του σώζεται η εγχάρακτη ταφόπλακα της Simone Renier de Gibelet, που αποδήμησε το 1302. Ενδέχεται το παρεκκλήσι να είναι σύγχρονο της ταφής της και να είχε και αυτό, όπως και ο ναϊσκος, κοιμητηριακό χαρακτήρα.

Ενθουσιασμένοι από τα έργα συντήρησης και αποκατάστασης του ναού της Αγγελόκτιστης, δήλωσαν στον Φ ο ιερέας π. Σωτήριος και τα μέλη της Εκκλησιαστικής Επιτροπής. Τώρα οι ιερές ακολουθίες γίνονται με μεγαλύτερη κατάνυξη, μας είπε ο π. Σωτήριος, ο οποίος κατάγεται από το κατεχόμενο Βασίλι και σε νεαρή ηλικία ήταν ψάλτης στην Παναγία Κανακαριά. Από τα έργα έχουν εντυπωσιαστεί και οι κάτοικοι του Κιτίου, διότι έτσι θα προβληθεί ακόμη περισσότερο η κοινότητα τους.

Εξάλλου, άρχισαν έργα αναπαλαίωσης του παλιού Δημοτικού Σχολείου, το οποίο βρίσκεται απέναντι από τον ναό και μια αίθουσα του θα στεγάσει εκκλησιαστικό μουσείο.

ΠΗΓΗ:

ΠΥΛΗ ΕΚΚΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΑΜΗΝ