Ο ΜΙΚΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΓΑΣ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΓΑΣ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΣ

Του Παναγιώτη Τελεβάντου

===================

Oταν η Θεοτόκος, κατά την επίσκεψή Της προς την Ελισσάβετ, γεμάτη από αγαλλίαση απάγγελλε την ευχαριστήρια ωδή προς το Θεό. Μεταξύ άλλων ανάφερε και τα ακόλουθα προφητικά λόγια: “Ιδού γερ από του νυν μακαριούσι με πάσαι αι γενεαί”. Και ο λαός του Θεού, με τη γραφίδα του ιερού υμνογράφου, απαντά: “Αι γενεαί πάσαι μακαρίζωμέν Σε την μόνην Θεοτόκον”.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει μόνο μεγαλυνάρια και δοξολογικούς ύμνους προς τη Μητέρα του Θεού, αλλά και παρακλητικούς κανόνες, που ψάλλομε σε κάθε δύσκολη περίσταση της ζωής μας.

Ανάμεσα στην πληθώρα των παρακλητικών κανόνων προς τη Θεοτόκο, ξεχωριστή θέση κατέχουν ο Μικρός και Μέγας παρακλητικός κανόνας, που ψάλλονται κατά την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου, αλλά και σε κάθε άλλη περίσταση και ανάγκη του ανθρώπου.

Ο Μικρός παρακλητικός κανόνας, που είναι και ο πιο παλιός, αποδίδεται από ορισμένους στο μοναχό Θεοστήρικτο, που έζησε τον έννατο αιώνα, ενώ κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι είναι έργο του Μητροπολίτη Νικαίας Θεοφάνη του Ομολογητή, που έζησε τον ίδιο αιώνα. Αλλοι πάλιν τον αποδίδουν στον Αγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό. Εστω κι αν είναι όμως διαμφισβητούμενης πατρότητας είναι αδιαμφισβήτητα το πιο δημοφιλές κείμενο της υμνολογίας μας.

Ο Μεγάλος παρακλητικός κανόνας, ο οποίος είναι μεταγενέστερος, και βασίζεται στα μετρικά και μουσικά του Μικρού γράφτηκε από τον αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Λάσκαρη (1255 - 1259).

Ας σταθούμε για λίγο στους δημιουργούς των δύο παρακλητικών κανόνων, που συνιστούν μια διαχρονική καταφυγή παρηγοριάς και ελπίδας για κάθε ορθόδοξη ψυχή. Μοναχός, κατά πάσαν πιθανότητα, ο συνθέτης του Μικρού. Μ’ άλλα λόγια άνθρωπος ολοκληρωτικά αφιερωμένος στην προσευχή και την επικοινωνία με το Θεό. Ζει το μεγάλο γεγονός της πίστης μας ότι η Θεοτόκος αποτελεί σύνοψη των μεγάλων δογμάτων του χριστιανισμού. Είναι η “μετά Θεόν η θεός, τα δευτερεία της Τριάδος η έχουσα”, “η πλατυτέρα των Ουρανών” και η “χώρα του αχώρητου”, “η τιμιωτέρα των χερουβείμ και η ενδοξωτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ”. Σ’ αυτό, λοιπόν, το εξαίσιο πλάσμα προστρέχει ο λαός του Θεού και καταθέτει τα προβλήματά του, τον πόνο και τη δυστυχία του, γιατί Την αναγνωρίζει ως “καταφυγή, δύναμη και προστασία”.

Ο άλλος δημιουργός του Μεγάλου Παρακλητικού κανόνα δεν είναι μοναχός αλλά βασιλιάς. Οχι όμως ένδοξος αυτοκράρας του άλλοτε ισχυρού Βυζαντίου, αλλά του εξουθενωμένου την εποχή εκείνη κράτους της Ρωμιοσύνης. Διωγμένος από τη Βασιλεύουσα, με έδρα τη Νίκαια, ζει την καταπίεση των δύο εχθρών του κράτους του, των Φράγκων και των Τούρκων. Γι’ αυτό κι έμαθε να στηρίζει τις ελπίδες του” στην φοβερά προστασία και ακαταίσχυντη ελπίδα του ανθρωπίνου γένους”. Καθόλου παράξενο, λοιπόν, ότι, σε ένα μεταγενέστερο στάδιο της ζωής του, αποφάσισε να γίνει μοναχός.

Και στους δυο κανόνες είναι έκδηλη η πίστη των συγγραφέων στην προστασία της Θεοτόκου και η πεποίθηση ότι είναι “πάντων θλιβομένων η χαρά, και αδικουμένων προστάτις και πενομένων τροφή, ξένων τε παράκλησις και βακτηρία τυφλών, ασθενούντων επίσκεψις, καταπονουμένων σκέπη και αντίληψις και ορφανών βοηθός”.

Τι πνευματική ηδύτητα αισθάνονται οι πιστοί που συμμετέχουν στη λατρεία της Εκκλησίας μας αυτές τις άγιες μέρες του Δεκαπενταυγούστου και τι ανακούφιση αισθάνονται όταν καταθέτουν, στη Μητέρα του Χριστού και την πνευματική Μητέρα όλου του κόσμου, τα αιτήματα και τις ευχαριστίες τους!