ΤΙΜΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΠΥΛΙΑΝΗ

ΤΙΜΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΠΥΛΙΑΝΗ

Του Σεβ. Μητροπολίτη Παροναξίας Καλλινίκου

================

Στη συνείδηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, η Υπεραγία Θεοτόκος κατέχει ξεχωριστή θέση, πράγμα το οποίο είναι καρπός της καρδιακής αγάπης του λαού του Θεού προς το Πανίερο Πρόσωπό Της. Η θέση αυτή δεν την εξυψώνει ανάρμοστα και υπερβολικά, αλλά την καθιστά αυτή που ακριβώς είναι, σε σχέση πάντα με τον Ιησού Χριστό, τον Υιό και Θεό της. Γι’ αυτό και οι τιμές που αποδίδουμε στην Παναγία μας, όχι μόνο δε μειώνουν την λατρεία μας προς τον Θεό, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Όσο περισσότερο τιμούμε τη Θεοτόκο, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούμε τη μεγαλειότητα του Υιού της. Επειδή δηλαδή τιμούμε τη Μητέρα, λόγω του Υιού.

Το γεγονός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το οποίο περιληπτικά και παραστατικά περιγράφεται από τον ιερό υμνογράφο στο εκφραστικότατο Εξαποστειλάριο της εορτής: «Απόστολοι εκ περάτων συναθροισθέντες ενθάδε, Γεθσημανή τω χωρίω κηδεύσατέ μου το σώμα· και συ Υιέ και Θεέ μου, παράλαβέ μου το πνεύμα» όπως και άλλα γεγονότα που αποτελούν αφορμή μεγάλων Θεομητορικών εορτών (Γενέθλιον Υπεραγίας Θεοτόκου, Εισόδια κ.α.), δεν αναφέρεται στα Ευαγγέλια. Οι Ευαγγελιστές δίνουν προτεραιότητα στο πρόσωπο του Χριστού και στη διδασκαλία Του, γι’ αυτό και παρουσιάζουν σημαντικά γεγονότα από τη ζωή της Θεοτόκου, πάντα σε σχέση με την Σάρκωση του Θεού Λόγου (Ευαγγελισμός, Γέννησις Σωτήρος Χριστού κ.α.). Αντλούμε όμως πληροφορίες από άλλα κείμενα και καταγεγραμμένες προφορικές παραδόσεις για τη ζωή της Παναγίας μας, ούτως ώστε το γεγονός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου να αποτελεί την κορυφαία Θεομητορική εορτή της Εκκλησίας μας και βασικό στοιχείο της Ιεράς Παραδόσεώς μας.

Σύμφωνα λοιπόν με την διήγηση αυτή, τρεις μέρες πριν την Κοίμησή της ο Αρχάγγελος Γαβριήλ την ειδοποίησε για την έξοδό της από την παρούσα ζωή. Την τρίτη μέρα λοιπόν, έρχονται οι Άγιοι Απόστολοι επί νεφελών εποχούμενοι, ασπάζονται την Μητέρα του Κυρίου τους, ακούνε τις συμβουλές της και μετά την Κοίμησή της, φροντίζουν για την εκφορά της. Η Παναγία μας δεν φεύγει από τον κόσμο αυτό με φυσικό τρόπο: ο ίδιος ο Χριστός, συνοδευόμενος από Αγγέλους, παραλαμβάνει την μακαρία ψυχή της.

Τρεις μέρες αργότερα, ο Απόστολος Θωμάς ζητά να προσκυνήσει το Λείψανο της Παναγίας. Αλλά η Μήτηρ της Ζωής δεν ήταν δυνατόν να υποστεί φθορά, μετέστη προς τον Υιόν της, αφήνοντας πίσω ως απόδειξη του θαύματος τα ενδύματά της, την Εσθήτα, το Μαφόριο, και τη Ζώνη της.

Αυτό το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός της Κοιμήσεως της Παναγίας μας βιώνουμε λειτουργικά και πνευματικά κάθε χρόνο μέσα στην Αγία μας Εκκλησία, κατά τρόπο ιδιαίτερο και μοναδικό, που κρατάει όλο τον Δεκαπενταύγουστο και ολοκληρώνεται με την απόδοση της εορτής, στις 23 Αυγούστου. Όλο το διάστημα της προετοιμασίας για την μεγάλη γιορτή της Παναγίας μας, το Πάσχα του καλοκαιριού όπως προσφυέστατα ονομάζει ο λαός μας, είναι περίοδος νηστείας και προσευχής και καθημερινά ψάλλουμε την Παράκληση, Μικρή και Μεγάλη, μπροστά στην Πάνσεπτη μορφή Της.

Σε κάθε γωνιά της Πατρίδας μας υπάρχει και μια εκκλησία αφιερωμένη στη Χάρη της Παναγίας μας. Από τη μια άκρη της Ελλάδας ως την άλλη, σε βουνά, πόλεις, χωριά και νησιά, η Παναγιά παρηγορεί, εμψυχώνει και γαληνεύει όποιον της γυρέψει βοήθεια. Στην νησιωτική Μητρόπολή μας που περιλαμβάνει τα νησιά Νάξο, Πάρο και Αντίπαρο, δεν υπάρχει κωμόπολη ή χωριό που να μην πανηγυρίζει είτε λόγω Ενοριακού Ναού, είτε λόγω Παρεκκλησίου ή Εξωκκλησίου, είτε λόγω Ιεράς Μονής ή Προσκυνήματος.

Την κορυφαία θέση κατέχει το Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής Πάρου, το οποίο είναι ένα από τα σπουδαιότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Ελλάδας.

Κτίτορες του Ναού της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, είναι οι Άγιοι Ισαπόστολοι Κωνσταντίνος και Ελένη. Ο Ναός αυτός του 4ου αιώνος μ.Χ., καταστράφηκε κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος του, πιθανότατα εξαιτίας πυρκαγιάς, και ανακατασκευάστηκε επί Ιουστινιανού, κατά τη διάρκεια του 6ου αι. Η σημερινή μορφή του Ναού αποτελεί την Ιουστινιάνεια εκδοχή του, όπως τον αποκατέστησε στα χρόνια μεταξύ 1959-1966 ο αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος.

Μέχρι την έναρξη των εργασιών αναπαλαίωσης, το 1959, ο Ναός είχε δεχτεί αναρίθμητες παρεμβάσεις και επιδιορθώσεις, που είχαν αλλοιώσει τον αρχικό του χαρακτήρα, καθώς οι καταστροφές που υπέστη, κατά τη διάρκεια των αιώνων, δεν είχαν τελειωμό: είτε από τις ορδές των κατακτητών και των πειρατών, είτε από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1773.

Εξάλλου και ο κατάλευκος, επιβλητικός περίβολος ύψους 8,5 μέτρων και περιμέτρου 252 μέτρων είχε προστατευτικό χαρακτήρα απέναντι στις κάθε είδους επιδρομές, και χρονολογείται από την εποχή της φραγκοκρατίας.

Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή δεν είναι ένας και μόνο Ναός αλλά ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα, αποτελούμενο από τον κυρίως Ναό και άλλα προσκτίσματα, όπως τα έξι Παρεκκλήσια, αφιερωμένα σε Αγίους: το Παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου, που πιστεύεται ότι πρόκειται για τον αρχικό Ναό στον οποίο προσευχήθηκε η Αγία Ελένη, και γι’ αυτό θεωρείται και η παλαιότερη Εκκλησία στην Πάρο, των Αγίων Αναργύρων, του Αγίου Φιλίππου, της Αγίας Θεοδοσίας, του Αγίου Δημητρίου και της Οσίας Θεοκτίστης, της πολιούχου της Παροικιάς, που έζησε, μόνασε, εκοιμήθη και ετάφη σ’ αυτόν ακριβώς το χώρο, κατά τη διάρκεια του 9ου αι., όταν η Πάρος είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της, λόγω των συνεχών επιδρομών των πειρατών, και ήταν ολόκληρη σκεπασμένη από άγρια δάση.

Εκτός από τα Παρεκκλήσια, κόσμημα για το ναό αποτελεί το αρχαιότερο σ’ ολόκληρη την ορθόδοξη Ανατολή σωζόμενο βαπτιστήριο, του 4ου αι, που αποτελεί και μια ισχυρή απόδειξη για την ύπαρξη του Ναού εκείνη την περίοδο, όταν οι βαπτίσεις περιορίζονταν στους ενηλίκους και δεν είχε ακόμα καθιερωθεί ο νηπιοβαπτισμός.

Κατά την αναπαλαίωση του Ναού ο καθηγητής Ορλάνδος αποκάλυψε ένα γυμναστήριο της ρωμαϊκής εποχής, με ένα θαυμάσιο δάπεδο με μωσαϊκό, το οποίο κοσμούν οι Άθλοι του Ηρακλή και το οποίο σήμερα έχει μεταφερθεί στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Πάρου, όπου φιλοξενούνται πάρα πολλά ακόμα κομμάτια, της κλασικής αλλά και της αρχαϊκής εποχής, όταν η Πάρος ευημερούσε, και τα οποία επί αιώνες φυλάσσονταν στα υπόγεια της Εκατονταπυλιανής.

Οι δύο ονομασίες του Ναού, Εκατονταπυλιανή ή Καταπολιανή είναι έγκυρες και σχεδόν σύγχρονες μεταξύ τους καθώς τις πρωτοσυναντάμε σε κείμενα και επιστολές του ύστερου 15ου αι. την πρώτη και των μέσων του 16ου αιώνα τη δεύτερη.

Στις φετινές εορταστικές εκδηλώσεις, θα προεξάρχει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, ανταποκρινόμενος ευγενικά στην υιική πρόσκλησή μας. Αυτό αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για το νησί μας, οι ευσεβείς κάτοικοι του οποίου θα έχουν την ευκαιρία να λάβουν την ευλογία του Σεπτού Προκαθημένου της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Ελλάδος, που θα επισκεφτεί προσκυνηματικά με την Συνοδεία του, την Παναγία μας την Εκατονταπυλιανή.

Θερμή και ταπεινή είναι η ικεσία μας, μέσα από όλες τις πανηγυρικές και εορταστικές εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν προς τιμήν της Παναγίας μας, να αξιωθούμε όλοι να βιώσουμε το «άρρητο κάλλος Της», ζώντας σ’ ένα κόσμο που κυριαρχεί η παραμόρφωση και η ασχήμια, να αφουγγρασθούμε τα σωτήρια λόγια Της μέσα από την θεία σιωπή Της, να αντλήσουμε αισιοδοξία και δύναμη από «την μόνην ελπίδα» του κόσμου την ώρα που όλες οι προβλέψεις και οι προοπτικές δημιουργούν τα πιο απαισιόδοξα και καταθλιπτικά συναισθήματα. Να Την προσοικειωθούμε προσωπικά, όπως πραγματικά είναι: «πρεσβεία θερμή και τείχος απροσμάχητον, ελέους πηγή του κόσμου καταφύγιον».

ΠΗΓΗ:

ΠΥΛΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ “ΑΜΗΝ”