ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ, ΣΤΕΦ. ΚΑΣΠΑΡΗ, ΤΟ "ΤΑΚΤΙΚΟΝ" ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΑΡΠΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ

Στέφανου Κασπαρή, Το «Τακτικόν» της επισκοπής Καρπασέων και Αμμοχώστου, Λευκωσία 2019, σς 507.

Του θεολόγου κ. Ανδρέα Κυριακού

=====

Το «Τακτικόν», δηλαδή το αρχιερατικό ευχολόγιο της επισκοπής Καρπασέων και Αμμοχώστου, είναι το βιβλίο με το οποίο ασχολήθηκε ο θεολόγος κ. Στ. Κασπαρής. Το βιβλιο αυτό είναι του β΄μισού του 16^ου αιώνος, δηλαδή γράφτηκε περί το τέλος της Ενετοκρατίας, αλλά διασώζει κείμενα που χρησιμοποιούνταν στη Νήσο κατά το 12^ο αιώνα, ήτοι προ της Φραγκοκρατίας. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι το έργο της κριτικής εκδόσεως του ανωτέρω «Τακτικού» αποτελεί εγχείρημα δυσχερές και φορτίον δυσβάστακτον. Όμως με την έκδοσή του ο φιλόπονος  συγγραφέας έδειξε και στον πλέον δύσπιστο την επάρκειά του.

Αναγκαστικά ασχολούμενοι με την επισκοπή Καρπασέων και Αμμοχώστου παρακολουθούμε τις, λόγω της φραγκικής κατάκτησης, ιστορικές της περιπέτειες. Όπως γνωρίζουμε οι αλλόδοξοι Φράγκοι επεδίωξαν και τον εκλατινισμό των Ορθοδοξών Κυπρίων και τις 14 επισκοπές τους τις μείωσαν σε τέσσερις. Η επισκοπή Καρπασέων καταργήθηκε και ο επίσκοπος Αμμοχώστου υποχρεώθηκε να μετοικήσει στο Ριζοκάρπασο.

Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι κατά την «Τάξιν γενομένην επί χειροτονία επισκόπου» ο υποψήφιος αρχιερεύς διαβάζει το Σύμβολο της Πίστεως άνευ της αιρετικής προσθήκης Filioque (και εκ του Υιού). Πότε; Μεσούσης της Ενετοκρατίας, η οποία αναφορικά με τα εκκλησιαστικά πράγματα ήταν άμεση συνέχεια της Φραγκοκρατίας. Αναθεματίζει προσέτι όλους τους αιρετικούς, χωρίς εξαίρεση. Συγκρίνοντας τους εμπερίστατους επισκόπους του16ου αιώνος με τις αποφάσεις των επισκόπων του συνήλθαν στο Κολυμβάριο και ιδία το άρθρο 6 (περί «ετεροδόξων Εκκλησιών και Ομολογιών») μόνο μελαγχολικές σκέψεις αναβαίνουν στην καρδία παντός Ορθοδόξου.

Στο κεφάλαιο «Τάξις γενομένη επί χειροτονία διακόνου» ο κ. Κασπαρής σημειώνει τα εξής: «Από όλα τα κείμενα που παραλληλίστηκαν μόνο εκείνα των Δ1,Αλλτ και τα μνημονεύουν επίσκοπο και όχι Αρχιεπίσκοπο. Τούτο οφείλεται πιθανότατα στο γεγονός ότι γράφτηκαν σε εποχή κατά την οποία η θέση του ορθοδόξου αρχιεπισκόπου Κύπρου είχε καταργηθεί από τον Πάπα και οι ορθόδοξοι επίσκοποι είχαν υπαχθεί υπό τον λατίνο αρχιεπίσκοπο. Η μη μνημόνευση του αρχιεπισκόπου τούτου κρίνεται ως σαφής άρνηση των ορθοδόξων Κυπρίων να υποκύψουν στους εκβιασμούς των Παπικών» (σ. 457). 

Ο συγγραφέας εντοπίζει επίσης δύο αιτήματα υπέρ των βασιλέων. Σημειωνει χαρακτηριστικά: «Είναι προφανής ο λόγος των ορθόδοξων κυπριακών Ευχολογίων να μνημονεύουν τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Σ’ αυτόν απέβλεπαν, μετά το Θεό, οι Κύπριοι ορθόδοξοι για προστασία και απελευθέρωση από τον επαχθή εθνικό και εκκλησιαστικό ζυγό» (σ. 461).

Χρήσιμη όντως η εργασία του κ. Κασπαρή για όσους ασχολούνται με την παλαιογραφία και τη φιλολογία, όπως και για τους λειτουργιολόγους και τους γλωσσολόγους. Πάνω απ’ όλα όμως μας κάνει κοινωνούς του πόνου, της θλίψεως και της στενοχωρίας των εμπερίστατων Ορθόδοξων της Νήσου κατά τα δίσεκτα εκείνα χρόνια.