Η ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ

Η ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ

Του Παναγιώτη Τελεβάντου

=====

Τον τελευταίο καιρό, εξαιτίας της Συνόδου της Κρήτης, ακούμε για αποτειχίσεις, δηλαδή για διακοπή του μνημοσύνου του οικείου ιεράρχη. Μεμονωμένοι λαικοί, Μοναχοί στο Άγιον Όρος -και δη στη Μονή Χιλανδαρίου και στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας- και σε κελλιά αλλά και στις Εκκλησίες της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Ρουμανίας, μονές και επίσκοποι διακόπτουν το μνημόσυνο του οικείου ιεράρχη.

Η διακοπή του μνημοσύνου διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Είναι διαφορετικό πράγμα όταν ένας επίσκοπος ή ο ηγούμενος μιας Μονής διακόψει το μνημόσυνο του οικείου ιεράρχη και εντελώς διαφορετικό πράγμα όταν η διακοπή μνημοσύνου γίνεται από λαικούς ή Αγιορείτες μοναχούς και άλλους πατέρες εκτός Αγίου Όρους σε άλλες χώρες. 

Οι λαικοί προπαντός πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί. Δεν πρέπει να προσφεύγουν σε αποτείχιση επειδή δεν θα έχουν που να λειτουργούνται και τελικά θα προσκολληθούν σε σχισματικούς και καθηρημένους κληρικούς. Αλλά και οι επίσκοποι και οι Ηγούμενοι όταν διακόπτουν το μνημόσυνο καλόν είναι να το κάνουν συντονισμένα ώστε η διακοπή του μνημοσύνου να είναι ελεγχόμενη, μαζική και αποτελεσματική.

Στο παρελθόν λ.χ. οι Μητροπολίτες Ελευθερουπόλεως Αμβρόσιος, Παραμυθίας Παύλος και Φλωρίνης Αυγουστίνος διέκοψαν το μνημόσυνο του Πατριάρχη Αθηναγόρα. Το ίδιο έκαναν και οι είκοσι Μονές του Αγίου Όρους αλλά και ο εν Αγίοις αυλιζόμενος Όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς. Διέκοψαν για ένα διάστημα το μνημόσυνο του οικείου ιεράρχη αλλά στη συνέχεια ανέστειλαν τη διακοπή. Ήταν μια συντεταγμένη και ως εκ τούτου ελεγχόμενη διακοπή του μνημοσύνου.

Τότε, τόσον οι επίσκοποι, όσον και οι Αγιορείτες εφήρμοσαν μεν τον δυνητικού χαρακτήρος Κανόνα, πλην όμως ουδέποτε διέκοψαν την εκκλησιαστική κοινωνία με όσους δεν εφάρμοζαν τον Κανόνα.

Οι δε λαϊκοί ηκολούθησαν, είτε τη γραμμή ἐκείνων που εμνημόνευαν, είτε τη γραμμή εκείνων που δεν εμνημόνευαν, ἀναλόγως της συνειδήσεώς των, παραμένοντες όμως μέσα στην εκκλησιαστική κοινωνία.

Αντίθετα άλλες αποτειχίσεις οδηγήθηκαν στο σχίσμα. Έγιναν από μεμονωμένους λαικούς πιστούς -συνηθέστατα χωρίς ιερέα- και οδηγήθηκαν ανεξέλεγκτα σε ακοινωνησία με την Εκκλησία, δηλαδή σε σχίσμα. Παραδείγματα σχισματικών αποτειχισμένων είναι ο Σεβ. Επίσκοπος πρώην Ράσκας Αρτέμιος και οι οπαδοί του, ο π. Ευθύμιος Τρικαμηνάς και οι οπαδοί του, τα ιστολόγια “Αποτείχιση και πατερική παράδοση”, “Ομολογία” (πρώην “Αποτείχιση”) κτλ.

Η διακοπή του μνημοσύνου του οικείου ιεράρχη που έγινε τελευταία με αφορμή τη Σύνοδο της Κρήτης διαφέρει, όπως είπαμε, από περίπτωση σε περίπτωση.

Ο Επίσκοπος Λoγγίνος από Μπατσένι στην Ουκρανία λ.χ. διέκοψε το μνημόσυνο του Πατριάρχη Κύριλλου, όπως το διέκοψαν ορισμένες Μονές στη Μολδαβία. Το ίδιο φαίνεται να κάνει μια Μονή στη Ρουμανία. Έχουμε τις ελπίδες μας στο Θεό ότι οι αποτειχίσεις αυτές είναι συντεταγμένες και ως εκ τούτου ελεγχόμενες.

Πολύ μας προβληματίζουν οι αποτειχίσεις ελάχιστων μεμονωμένων λαικών αλλά και οι προειδοποιήσεις για διακοπή του μνημοσύνου ορισμένων Αγιορειτών Μοναχών. Καταρχήν ορισμένοι από αυτούς που λένε ότι θα αποτειχιστούν το έχουν ήδη κάνει από καιρό. Άρα δεν ακριβολογούν όταν ισχυρίζονται ότι θα αποτειχιστούν. 

Το ακόμη πιο σοβαρό! Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι λαικοί που αποτειχίστηκαν αλλά και ορισμένοι από τους Κελλιώτες μοναχούς που έκαναν ή προτίθενται να κάνουν αποτείχιση, εφάρμοσαν ή θα εφαρμόσουν ακοινωνησία. Δηλαδή θα διακόψουν κάθε εκκλησιαστική σχέση, όχι μόνον με τον Πατριάρχη αλλά και με κάθε Μονή και Συνοδεία που δεν διακόψει το μνημόσυνο του Πατριάρχη. Σ’ αυτή την περίπτωση φυσικά δεν μιλάμε για διακοπή μνημοσύνου αλλά για σχίσμα.

Προσευχόμαστε να μην υπάρξουν κληρικοί, μοναχοί ή λαικοί οι οποίοι θα οδηγηθούν σε σχίσμα επειδή η αμαρτία του σχίσματος, κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, δεν ξεπλένεται ούτε με το αίμα του μαρτυρίου.

Αλλά και η απλή διακοπή του μνημοσύνου δεν πρέπει να γίνεται αβασάνιστα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από Μονές και επισκόπους σαν έσχατο μέτρο και αφού εξαντληθούν τα υπόλοιπα μέσα και το σπουδαιότερο είναι δυνητική και όχι υποχρεωτική.

Η διακοπή του μνημοσύνου από μεμονωμένους Αγιορείτες μοναχούς φοβούμεθα ότι θα οδηγήσει σε εκδίωξή τους από τη Μονή της μετανοίας τους όπως συνέβηκε με οκτώ πατέρες της Μονής Χιλανδαρίου.