ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΜΑΤΘ. 5,19 Δ΄

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

ΕΙΣ ΤΟ ΜΑΤΘ. 5,19

"Ὅς οὖν ἐάν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων"

Δ'

Του π. Θεόδωρου Ζήση

=====

3. Λοιπή Ἑρμηνευτική Παράδοση

Ἡ ἑρμηνευτική αὐτή προσέγγιση τοῦ χωρίου ἀπό τόν Ἅγιο Ἰωάννη Χρυσόστομο εἶναι ἡ κυριαρχοῦσα στήν πατερική ἑρμηνευτική Παράδοση, στήν ὁποία ἐνδεικτικά καί ὄχι ἐξαντλητικά θά ἀναφερθοῦμε, ἀφήνοντας σέ ἄλλους πατρολόγους ἤ καινοδιαθηκολόγους τήν ἐξαντλητική καί ἐκτενῆ ἔρευνα. Ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας ἑρμηνεύοντας τό ὑπό συζήτηση χωρίο λέγει ὅτι, ἐπειδή στήν νομοθεσία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὑπῆρχαν μικρές ἐντολές, ἡ παράβαση τῶν ὁποίων δέν ἐτιμωρεῖτο, γι᾽ αὐτό συμπληρώνοντας τήν νομοθεσία ὁ Χριστός λέγει ὅτι καί οἱ παραβαίνοντες τίς μικρές ἐντολές θά τιμωρηθοῦν στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ: «Ταῦτα εἰ παρέβη τις, οὐκ ἦν τιμωρία ὁρισθεῖσα ὑπό τοῦ νόμου, ἥν ἀποπληρῶν ὁ Χριστός φησιν, ὅτι ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ ὁ τοιοῦτος ἐξουθενηθήσεται. Ταύτην οὖν καί εἰ ἐλαχίστην ἐντολήν, ἐφ᾽ ἥν οὐκ ἦν ἐκεῖ παραβάσεως ἐπαγομένης κόλασις, ὁ ἀθετῶν, οὕτος ἐκ τῆς νέας διαθήκης τιμωρηθήσεται»[11].

Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, ἀσφαλῶς ἄριστος γνώστης τῆς πρό αὐτοῦ Πατερικῆς Παραδόσεως, ἐκτός τοῦ ὅτι δέχεται ὅτι ὅποιος ἀθετεῖ μία ἀπό τίς μικρές ἐντολές θά καταλήξει εἰς τό πῦρ τῆς κολάσεως, μᾶς πληροφορεῖ ἐπίσης, ἐλέγχοντας ἔτσι τήν πλειονότητα τῶν συγχρόνων νεοελληνικῶν μεταφράσεων, ὅτι αὐτή εἶναι ἡ παραδεδομένη πατερική ἑρμηνεία. Γράφει: «Καί ὁ λύων μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὗτος ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν, ἤγουν εἰς τό πῦρ, ὡς οἱ Πατέρες ἑρμηνεύουσιν, ἐμβληθήσεται»[12]. Σέ ἄλλη του ἐπιστολή ὑποστηρίζοντας τήν θέση ὅτι ἕνα ἀνόμημα ἀρκεῖ νά ἀνατρέψει ὅλον τόν νόμο, ἀναφέρεται στήν θέση τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, πού καί ἐμεῖς προηγουμένως μνημονεύσαμε, κατά τήν ὁποία οἱ ἐντολές ἀποτελοῦν ἑνιαῖο σύνολο, καί ὅποιος καταλύει μία, συγκαταλύονται κατ᾽ ἀνάγκην καί οἱ ἄλλες. Καί αὐτό δέν τό λέγει ὁ Μ. Βασίλειος ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλά προέρχεται ἀπό τόν Χριστό ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ διά τοῦ Βασιλείου καί λέγει ὅτι «πᾶς ὁ λύων μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὗτος ἐλάχιστος κληθήσεται, δηλονότι ἀπολλύμενος». Προσθέτει δέ καί ὅσα σχετικά λέγει ὁ Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος, ὅτι «ὅστις ὅλον τόν νόμον τελέσει, πταίσει δέ ἐν ἑνί, γέγονε πάντων αἴτιος»[13].

Τήν χρυσοστομική ἑρμηνεία διασώζουν καί παραδίδουν τούς 11ο καί 12ο αἰῶνες δύο σπουδαῖοι ἑρμηνευτές τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβηνός καί ὁ Θεοφύλακτος Ἀχρίδος. Ἑρμηνεύοντας λοιπόν τό συγκεκριμένο χωρίο οὐσιαστικῶς ὁ Ζιγαβηνός παραδίδει ἀκριβῆ περίληψη τῶν ὅσων λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος: «Ἐλαχίστας ἐντολάς λέγει, ἅς μέλλει αὐτός παραδοῦναι· οὐ γάρ τάς νομικάς. Ὀνομάζει δέ αὐτάς ἐλαχίστας, διά ταπείνωσιν, ἵνα καί παιδεύσῃ μετριοφρονεῖν ἐπί ταῖς διδασκαλίαις. Ἐλάχιστος δέ κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ, ἀντί τοῦ ἐν τῇ ἀναστάσει ἔσχατος καί ἀπερριμμένος εἰς γέενναν. Οὐ γάρ εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν εἰσελεύσεται, ἄπαγε· ἀλλά βασιλείαν τήν ἀνάστασιν νόει»[14]. Τά ἴδια λέγει καί ὁ Θεοφύλακτος Ἀχρίδος: «Ἐπείπερ δέ ἀπήλλαξεν ἑαυτόν τῆς πονηρᾶς ὑποψίας, λοιπόν ἐκφοβεῖ, καί ἀπειλήν τίθησι μεγίστην, ὑπέρ τῆς μελλούσης νομοθεσίας αὐτοῦ. Ὅστις ἀθετήσῃ, φησί, μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων, ὧν μέλλω νομοθετῆσαι, καί μή μόνον ἀθετήσῃ, ἀλλά καί ἑτέροις ὑπόδειγμα τοιοῦτον γένηται· ἐλαχίστας δέ ταύτας ἐκάλεσε, τοῦτο μέν, μετριοφρονῶν, τοῦτο δέ, ἵνα μή ἐπαίρωνται οἱ κατορθοῦντες αὐτάς· ἅμα δέ καί παιδεύων ἡμᾶς, ἐξευτελίζειν τά οἰκεῖα, ἐπεί μεγάλαι εἰσί καί ὑψηλαί· ὁ τοιοῦτος οὖν ἐλάχιστος κληθήσεται, τουτέστιν ἔσχατος πάντων, φαυλότατος, ἀπεῤῥιμμένος, ὅ ἐστιν, εἰς τήν κόλασιν ἐμβληθήσεται. Βασιλείαν δέ τῶν οὐρανῶν νῦν τήν δευτέραν παρουσίαν αὐτοῦ φησιν, ἐν ᾗ βασιλεύς οὗτος ἁπάντων ἀναφανήσεται»[15].

Στίς γνωστές ἐπίσης ἑρμηνευτικές «Σειρές» (Catenae), ὅπου παρατίθενται συγκεντρωτικά οἱ ἑρμηνεῖες τῶν Ἁγίων Πατέρων γιά κάθε χωρίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, γιά τό συγκεκριμένο χωρίο τοῦ Ματθαίου, παρατίθεται ἡ ἑρμηνεία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου ὡς ἑξῆς: «Εἰπών δέ ὅτι “ἐλάχιστός ἐστιν, ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν”, τοῦτο ἐσήμανεν ὅτι εἰς γέενναν καί κόλασιν ἀπελεύσεται ὁ τοιοῦτος. Χρή δέ καί τοῦτο εἰδέναι, ὅτι βασιλείαν οὐ τήν ἀπόλαυσιν λέγει μόνον, ἀλλά καί τόν καιρόν τῆς ἀναστάσεως, καί τήν παρουσίαν ἐκείνην τήν φοβεράν. Εἰδότες τοίνυν τήν ἀπειλήν, μήτε αὐτοί κἄν μίαν τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ παραβαίνωμεν, μήτε τούς βουλομένους ταύτας φυλάττειν ἐκλύωμεν»[16].

Ἐντυπωσιακό ἐπίσης εἶναι ὅτι σέ «Λεξικό» πού ἀποδίδεται στόν Ἰωάννη Ζωναρᾶ (Ψευδο Ζωναρᾶς), τῆς ἰδίας ἐποχῆς μέ τούς Ζιγαβηνό καί Θεοφύλακτο, καί μέ τίτλο «Συναγωγή λέξεων, συλλεγεῖσα ἐκ διαφόρων βιβλίων Παλαιᾶς τε φημι Γραφῆς καί τῆς Νέας καί αὐτῆς δήπου τῆς θύραθεν», ἡ λέξη «ἐλάχιστος» ἑρμηνεύεται ὡς ὁ «ἔσχατος» καί «ἀπερριμένος» εἰς τήν γεένναν: «Ἐλάχιστος παρά τῷ Εὐαγγελίῳ ὁ ἔσχατος καί ἀπερριμένος εἰς τήν γεένναν, ὡς τό “ἐλάχιστος κληθήσεται”»[17].

(Συνεχίζεται)