ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΙ Η ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΙ

Η ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

=======================

Τὰ τελευταῖα χρόνια ὅλο καὶ πιὸ συχνὰ ἀκούγεται ὅτι οἱ νέοι δὲν ἐκκλησιάζονται ἐπειδὴ δὲν κατανοοῦν τὰ ὅσα λέγονται στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες. Ἡ λατρευτικὴ γλώσσα κατανοεῖται ὡς τὸ μεγάλο ἐμπόδιο γιὰ τὴν συμμετοχὴ τῶν νέων στὴ θεία Λειτουργία καὶ πληθαίνουν οἱ φωνὲς ἐκείνων ποὺ ζητοῦν ἐπίμονα ριζικὲς ἀλλαγές.

Νέοι καὶ λατρευτικὴ ζωὴ

Μιὰ ἀφετηριακὴ ἐπισήμανση, ἀπαραίτητη γιὰ τὴν συζήτησή μας, εἶναι ὅτι τὸ καίριο ζήτημα ποὺ ἀπασχολεῖ ὅλους μας εἶναι τὸ τί πρέπει νὰ πράξουμε ὥστε νὰ ὑπάρξει ἀληθινὰ μιὰ ἐνσυνείδητη συμμετοχὴ τῶν νέων στὴν λατρεία. Αὐτὴ εἶναι ἡ οὐσία τοῦ θέματος στὰ πλαίσια τοῦ ὁποίου ἐντάσσεται καὶ ἡ ἐξέταση τοῦ ἂν θὰ βοηθοῦσε ἡ χρήση μεταφρασμένων λειτουργικῶν κειμένων στὴν λατρεία. Τούτη ἡ ἐπισήμανση πιστεύουμε πὼς εἶναι ἀπολύτως χρήσιμη στὴ συζήτησή μας καὶ αὐτὸ γιατί στὶς μέρες μας ἡ λύση τῆς ἀντικατάστασης τῶν λειτουργικῶν κειμένων προβάλλεται ὡς μονόδρομος, ὡς ἡ μοναδικὴ λύση. Φοβούμαστε ὅμως πὼς ὄχι μόνο λύση δὲν ἀποτελεῖ, ἀφοῦ οὔτε τὰ ἐπιθυμητὰ ἀποτελέσματα φρονοῦμε πὼς θὰ φέρει, ἀλλὰ ἀντιθέτως ἡ ἴδια ἀπὸ μόνη της θὰ ἀποτελέσει μέγα πρόβλημα, τὸ ὁποῖο θὰ δημιουργοῦσε πλῆθος δυσκολιῶν τόσο στὸ ἐπίπεδo τῆς λατρευτικῆς εὐταξίας ὅσο καὶ σὲ ἐκεῖνο τοῦ μηνύματος ποὺ οἱ νέοι θὰ προσλάβουν ἀπὸ τὴν κίνηση αὐτή.

Ἡ Ἐκκλησία μεριμνοῦσε πάντα γιὰ τὴν ὁμαλὴ εἰσαγωγὴ τῶν νέων χριστιανῶν στὴν λατρευτική της ζωή. Γνωρίζουμε πὼς ἡ κατήχηση τῶν προσώπων ποὺ ἐπιθυμοῦσαν νὰ ἐνταχθοῦν στοὺς κόλπους της δὲν περιοριζόταν μόνο στὴν προβαπτισματικὴ διδασκαλία, ἀλλὰ ἐπεκτεινόταν καὶ μετὰ τὴν εἰσαγωγὴ στὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶμα διὰ τοῦ Βαπτίσματος, μὲ τὶς λεγόμενες «Μυσταγωγικὲς Κατηχήσεις», οἱ ὁποῖες εἶχαν περιεχόμενο λειτουργικό, ἑρμήνευαν δηλαδὴ τὰ πεπραγμένα τῆς λατρείας.

Στὴν ἐποχή μας ἡ Κατήχηση κατὰ κοινὴ ὁμολογία ἔχει χάσει τὸν «μυσταγωγικό» της χαρακτήρα. Στὶς ἐνορίες μας μπορεῖ νὰ ὑπῆρξε μία μεγάλη ἀνάπτυξη «κατηχητικῶν σχολείων», ὅμως ἐκεῖνα ἐπηρεασμένα ἀπὸ τὰ προτεσταντικὰ καὶ ρωμαιοκαθολικὰ πρότυπα, θεώρησαν πὼς ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἀλήθεια πρέπει νὰ διδάσκεται κυρίως ὡς γνώση ἡ ὁποία καταλήγει σὲ ἠθικολογικὰ προστάγματα καὶ ὄχι ὡς μιὰ ἀποκάλυψη τῶν Μυστηρίων τοῦ Θεοῦ.

Εἶναι γνωστὸ πὼς ἡ Κατήχηση στὶς μέρες μας περνᾶ μία μεγάλη κρίση. Θὰ τολμούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι οἱ νέοι γυρίζουν τὴ πλάτη στὴν Ἐκκλησία ἐπηρεασμένοι ἀφ’ ἑνὸς ἀπὸ τὶς σειρῆνες τῆς ἐποχῆς, ἀφ’ ἑτέρου μένοντας ἀδιάφοροι σὲ μία γνωσιοκεντρικὴ προσέγγιση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος.

Αὐτὸ τὸ τελευταῖο σημεῖο φαίνεται πὼς δὲν ἔχει ἀξιολογηθεῖ στὸ ἐπίμαχο ζήτημα τῆς μετάφρασης τῶν λειτουργικῶν κειμένων. Τὸ σκεπτικὸ τῶν εἰσηγητῶν τῆς μεταφράσεως εἶναι πὼς αὐτὸ ποὺ λείπει ἀπὸ τὴν λατρεία εἶναι ἡ γνώση καὶ ἡ κατανόηση τῶν κειμένων. Αὐτὸ ποὺ φανερώνει ὅμως ἡ ἐμπειρία τῆς κατηχητικῆς προσπάθειας εἶναι πὼς ὅταν ἡ Κατήχηση ἀποστερήθηκε τὸν μυσταγωγικό της χαρακτήρα γιὰ νὰ τονίσει τὸ γνωσιολογικό της περιεχόμενο, τότε μεταποιήθηκε σὲ μία ἀλήθεια ποὺ εἶχε χάσει τοὺς διαύλους ἐπικοινωνίας μὲ τοὺς πολλούς.

Ἀκούγεται συχνὰ ὅτι στὶς μέρες μας ἐπιβάλλεται ἡ μετάφραση τῶν κειμένων γιατί διαφορετικὰ ἐμφωλεύει ὁ κίνδυνος τῆς μαγικῆς κατανοήσεως τῆς λατρείας. Ὁ ἰσχυρισμὸς αὐτὸς καταδεικνύει ἕναν κίνδυνο ἀληθινό. Ἡ λατρεία μας εἶναι λογικὴ καὶ ὀφείλει νὰ μὴν ἀπωλέσει αὐτὸν της τὸν χαρακτήρα. Στὸ ἐπίπεδο αὐτὸ θὰ θέλαμε νὰ προτείνουμε κάποιες πρακτικὲς προτάσεις ποὺ ἴσως μποροῦσαν νὰ συμβάλλουν στὴν προσπάθεια τῆς μυσταγωγικῆς προσέγγισης τῶν νέων. Οἱ προτάσεις αὐτὲς κινοῦνται μέσα στὰ πλαίσια τῆς κατηχητικῆς προσπάθειας ποὺ συντελεῖται στὶς ἐνορίες μας κι αὐτὸ γιατί πιστεύουμε πὼς ἡ οἰκειότητα μὲ τὴν λατρεία εἶναι κάτι ποὺ καλλιεργεῖται καὶ αὐξάνει ὅταν βρεῖ πρόσφορες συνθῆκες. Λογικὲς ποὺ θέλουν μεμονωμένες κινήσεις, ὅπως αὐτὴ τῆς μεταφράσεως στὰ νέα ἑλληνικὰ τῶν λειτουργικῶν κειμένων, νὰ ὁδηγοῦν μαζικὰ τοὺς νέους στὴν Ἐκκλησία καὶ ἐκεῖνοι διὰ μιᾶς νὰ κατανοοῦν καὶ νὰ ἐμβαθύνουν στὰ Μυστήρια Της, ὄχι μόνο ἀπέχουν ἀπὸ τὴν πραγματικότητα, ἀλλὰ φανερώνουν πὼς οἱ ἐμπνευστὲς τοὺς εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ τελικὰ ἀναζητοῦν λύσεις μαγικές.

1. Τὰ παιδιὰ στὸ κατώτερο κατηχητικὸ μποροῦν νὰ ἔρθουν σὲ ἐπαφὴ καὶ γνωριμία μὲ κείμενα ποὺ χρησιμοποιοῦνται συχνὰ στὴ λατρεία. Ὁ Προοιμιακὸς ψαλμός, ὁ Πεντηκοστός, ἡ Θ΄ ὠδὴ τῆς Θεοτόκου εἶναι κείμενα ποὺ τὰ παιδιὰ μποροῦν νὰ μάθουν ἀρχικὰ νὰ διαβάζουν σωστά, ἐνῶ σταδιακά, στὶς μεγαλύτερες τάξεις, ἀξίζει νὰ προχωρήσουν στὴν ἀπομνημόνευση αὐτῶν. Τὰ κείμενα τοῦτα δίδουν παράλληλα τὴν δυνατότητα στὸν κατηχητὴ νὰ δημιουργήσει μία σειρὰ ἑρμηνευτικῶν μαθημάτων πάνω σὲ αὐτά, ἀφοῦ τὸ περιεχόμενο τοὺς δίδει ἀφορμὲς γιὰ νὰ διδαχθοῦν πολλὰ κατηχητικὰ θέματα. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ τὰ παιδιὰ ὅταν βρίσκονται μέσα στὶς ἀκολουθίες μεταξὺ τῶν ἀγνώστων γι’ αὐτὰ ἀκουσμάτων θὰ συναντοῦν ψαλμοὺς καὶ ὕμνους γνωστοὺς καὶ οἰκείους σ’ αὐτά, γεγονὸς ποὺ σταδιακὰ θὰ τὰ ἐντάσσει οὐσιαστικὰ σὲ μιὰ ἐνσυνείδητη συμμετοχὴ στὴν κοινὴ λατρεία.

2. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι στὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας ἐπικράτησε ἡ χρήση τῶν ὕμνων. Τὰ σπουδαία δογματικὰ λόγια τῶν Πατέρων ἔλαβαν μέλος καὶ ἔγιναν σύμφωνα μὲ τὸ ὁμώνυμο διήγημα τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη: «Τὰ τραγούδια τοῦ Θεοῦ».

Τὰ παιδιὰ μποροῦν νὰ μάθουν ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας μας, μὲ μεγαλύτερη εὐκολία ἀπὸ ὅσο φανταζόμαστε. Ἀρχικὰ μποροῦν νὰ διδαχθοῦν ὕμνους ἁπλοὺς στὸ μέλος καὶ στὸ νοηματικὸ περιεχόμενο. Τὰ ἀπολυτίκια τοῦ Ἁγίου της ἐνορίας τους, τοῦ Ἁγίου ποὺ φέρουν τὸ ὄνομα, τὰ τροπάρια τῶν μεγάλων Δεσποτικῶν καὶ Θεομητορικῶν ἑορτῶν, διάφορα μεγαλυνάρια Ἁγίων, μποροῦν νὰ γίνουν ἕνα πρῶτο ὑλικὸ ποὺ θὰ χαροποιήσει τὰ παιδιὰ καὶ θὰ τὰ ὁδηγήσει σὲ μία οὐσιαστικὴ οἰκειότητα μὲ τὰ λειτουργικὰ κείμενα. Τὰ μεγαλύτερα παιδιὰ μποροῦν νὰ ὠφεληθοῦν πολὺ ἀπὸ τοὺς ὕμνους τοῦ Ἀναστασιματαρίου. Τὸ ἀπολυτίκιο τοῦ κάθε ἤχου, ἴσως καὶ κάποια στιχηρά, εἶναι ἱκανὰ νὰ δώσουν στοὺς νέους ἀφορμὲς νὰ ἀγαπήσουν τὴν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, νὰ ἀναζητήσουν μία μεγαλύτερη ἐμβάθυνση, καὶ ἴσως νὰ δημιουργηθεῖ καὶ ὁ ζῆλος γιὰ νὰ προχωρήσουν στὴ σπουδὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς.

3 Ἡ δύσκολη καθημερινότητα τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου ἔχει ἀπομακρύνει ἀπὸ τὶς ἀκολουθίες τοῦ νυχθημέρου, τὶς καθημερινὲς δηλαδὴ ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, τοὺς περισσότερους πιστούς. Τὰ παιδιὰ ἀκολουθοῦν καὶ αὐτὰ προγράμματα φορτωμένα μὲ πολλὲς δραστηριότητες καὶ ἐνασχολήσεις. Χωρὶς νὰ γινόμαστε πιεστικοὶ μποροῦμε νὰ παροτρύνουμε τὰ παιδιὰ γιὰ τὴν παρουσία τους στὶς ἀκολουθίες. Αὐτὸ δύναται νὰ γίνει ἐφικτὸ ἂν ἔστω μία φορὰ τὴν ἑβδομάδα, καλοῦμε τὰ παιδιὰ σὲ μία συνάντηση γιὰ ἕνα ἀπόδειπνο στὸ πνευματικὸ κέντρο τῆς ἐνορίας μας. Κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ γίνει εὐκαιρία γιὰ νὰ βρεθοῦν τὰ παιδιὰ μέσα στὴν ἑβδομάδα, νὰ ξεφύγουν λίγο ἀπὸ τοὺς πιεστικοὺς ρυθμοὺς τῆς καθημερινότητας. Ἐκεῖ τὰ παιδιὰ θὰ κληθοῦν νὰ διαβάσουν ἐκεῖνα τὴν ἀκολουθία, χωρὶς τὸ φόβο τοῦ λάθους ἢ τῆς κακῆς ἀπόδοσης στὴν ἀνάγνωση, ἀφοῦ ἡ ἀκολουθία αὐτὴ θὰ γίνεται μεταξὺ οἰκείων προσώπων. Σὲ τέτοια ἀπόδειπνα ὁ κατηχητὴς μπορεῖ νὰ βρίσκει εὐκαιρίες νὰ ἐξηγεῖ στὰ παιδιὰ κάτι ποὺ δὲν κατανοοῦν, χωρὶς ὅμως νὰ ἔχει μία πιεστικὴ διάθεση διδαχῆς ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτρέψει τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὸ νὰ συμμετέχουν σὲ αὐτὲς τὶς ἀκολουθίες. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ οἱ νέοι θὰ κατανοήσουν πὼς ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας δὲν εἶναι ἕνα γεγονὸς ποὺ ἀφορᾶ ἀποκλειστικὰ τοὺς ἱερεῖς ἢ τοὺς ἱεροψάλτες, ἀλλὰ εἶναι βίωμα καὶ εὐθύνη τοῦ κάθε πιστοῦ.

4. Πρέπει νὰ κατανοήσουμε πάνω ἀπὸ ὅλα ὅτι ἡ συμμετοχὴ στὴν θεία Λειτουργία εἶναι ἡ ἀφετηρία γιὰ τὴν κατανόηση τῶν Μυστηρίων τοῦ Θεοῦ καὶ ὄχι τὸ ἀντίθετο. Δὲν εἶναι δηλαδὴ ἡ κατανόηση μέσῳ τῶν μεταφράσεων ποὺ θὰ ὁδηγήσει τὰ παιδιὰ στὸν ἐκκλησιασμό. Τὰ παιδιὰ ὅταν ἀγαπήσουν νὰ προσέρχονται στὸ Ναὸ γιὰ νὰ λειτουργηθοῦν θὰ ἀρχίσουν νὰ κατανοοῦν τὸ τί ἡ Ἐκκλησία τοὺς λέει. Σὲ κάθε λειτουργία ὁ κάθε νέος, ἀλλὰ καὶ ὁ κάθε πιστὸς δέχεται μία ἀποκάλυψη προσωπική, ὄχι μόνο διανοητική, οὔτε μόνο συναισθηματική, ἀλλὰ ὀντολογική, μιὰ ἀποκάλυψη ποὺ ἀφορᾶ τὸν ὅλο ἄνθρωπο.

Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ὅμως ἐκκλησιάζεται σπάνια. Πολλὰ εἶναι τὰ παιδιὰ ποὺ θὰ ἤθελαν νὰ ἐκκλησιαστοῦν ἀλλὰ δὲν τοὺς δίδεται ἡ εὐκαιρία γιατί οἱ γονεῖς τους δὲν μεριμνοῦν νὰ προσέλθουν τὴν Κυριακὴ στὴν Ἐκκλησία. Τὸ μεγάλο αὐτὸ πρόβλημα δύσκολα ἀντιμετωπίζεται, ὅμως ἀξίζει τὸ κόπο οἱ κατηχητὲς τῆς κάθε ἐνορίας νὰ προσπαθήσουν νὰ ὀργανώσουν τὴν προσέλευση τῶν παιδιῶν στὸ Ναό. Διατηρώντας μία καλὴ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς γονεῖς τῶν παιδιῶν τοῦ κατηχητικοῦ, δὲν εἶναι ἀδύνατο νὰ κερδίσουν τὴν ἐμπιστοσύνη τους, ἔτσι ὥστε νὰ ἐμπιστευτοῦν στὸν κατηχητὴ τὸ παιδὶ τους τὴν Κυριακὴ τὸ πρωί, ἀκόμα καὶ ἂν χρειάζεται νὰ τὸ συνοδεύσει ἐκεῖνος στὴν Ἐκκλησία.

5. Στὶς ἐνορίες μας ὅπου ὑπάρχει δυνατότητα πρέπει νὰ ὀργανωθοῦν, ἐπιτρέψτε μας τὴν ἔκφραση, «κρυφὰ σχολειά». Μιλοῦμε γιὰ μικρὰ τμήματα φροντιστηριακὰ ποὺ θὰ διδάσκουν στοιχειώδη μαθήματα τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς γλώσσας. Τὸ πείραμα αὐτὸ ἔχει κατὰ καιροὺς πραγματοποιηθεῖ καὶ ἔχει ἀποδειχθεῖ πὼς ὅπου ὑπῆρχαν πρόσωπα μὲ γνώσεις ἀφ’ ἑνὸς καὶ διάθεση ἀφ’ ἑτέρου, ἔγιναν μικρὰ θαύματα. Ἐδῶ νομίζουμε ὅτι κεντρικὰ ἡ Ἐκκλησία θὰ πρέπει νὰ ἀναθέσει σὲ ὁμάδα φιλολόγων καὶ θεολόγων τὴν δημιουργία κατάλληλων βιβλίων, ἀρχικὰ θὰ τολμούσαμε νὰ ποῦμε γιὰ παιδιὰ δημοτικοῦ, τὰ ὁποία θὰ εἶχαν σὰν περιεχόμενο τοὺς κυρίως τὰ λειτουργικὰ καὶ τὰ Πατερικὰ κείμενα, καὶ μὲ ἀφορμὴ αὐτὰ θὰ ἔδιναν τὰ ἀπαραίτητα ἐφόδια γιὰ τὴν περαιτέρω σπουδὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ ἀκούγεται μεγαλεπήβολο, ὅμως δὲν θὰ ἄρχιζε ἀπὸ μηδενικὴ βάση, ἀφοῦ ἤδη ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ ἔχουν ἀσχοληθεῖ μὲ τὸ ἀντικείμενο αὐτό. Γιὰ παράδειγμα ὁ γνωστὸς φιλόλογος καὶ δάσκαλος μὲ τὴν πιὸ οὐσιαστικὴ σημασία τῆς ἔννοιας, ὁ κ. Κώστας Γανωτὴς ἔχει συγγράψει ἐδῶ καὶ πολλὰ χρόνια ἕνα ἔργο μὲ τίτλο τὸ «Κρυφὸ Σχολειό» τὸ ὁποῖο ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Τῆνος, ἀκριβῶς μὲ αὐτὴ τὴ λογική, ἐνῶ πρόσφατα ἔχει ξεκινήσει ἡ ἔκδοση σχολίων φιλολογικῶν καὶ ἑρμηνευτικῶν σὲ λειτουργικὰ κείμενα τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἡ Ἐκκλησία καλεῖται γιὰ ἄλλη μιὰ φορᾶ νὰ διασώσει τὸ γένος τῶν Ρωμιῶν, αὐτὴ τὴ φορὰ ἀπὸ τὴν ἀφομοίωσή του ἀπὸ τὸν δυτικὸ πολιτισμὸ καὶ ἀπὸ τὴν ἀπώλεια τῆς ἰδιοπροσωπείας τῶν Ἑλλήνων. Πιστεύουμε πὼς αὐτὴ ἡ ἀποστολὴ δὲν ἀπάδει καθόλου ἀπὸ τὴν ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας στὸ κόσμο, ὅπως πολλοὶ μπορεῖ νὰ βιαστοῦν νὰ διαμαρτυρηθοῦν, γιατί ἡ Ἐκκλησία θέλει τοὺς ἀνθρώπους πρόσωπα καὶ ὄχι μιὰ χειραγωγούμενη μάζα. Αὐτὴ ὅμως εἶναι μία ἄλλη συζήτηση.

Οἱ παραπάνω προτάσεις δὲν ἐπιδιώκουν νὰ ἐντυπωσιάσουν μὲ τὴν ριζοσπαστικότητά τους, δὲν ἔρχονται νὰ ἐνεργήσουν σὰν μία συνταγὴ ποὺ θὰ ὁδηγήσει ξαφνικὰ σὲ μιὰ λειτουργικὴ ἄνθηση μεταξὺ τῶν νέων. Σκοπὸς τῶν σκέψεων αὐτῶν εἶναι νὰ ἀνοίξουν ἕνα διάλογο μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων τῆς Ἐκκλησίας ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τοὺς νέους γιὰ τὸ πόσα ἔχουμε νὰ κάνουμε στὴν προσπάθεια προσέγγισής τους.

Εἶναι ἀλήθεια πὼς πολλὰ πρέπει νὰ γίνουν γιὰ νὰ δημιουργηθοῦν οἱ προϋποθέσεις ἐνὸς μυσταγωγικοῦ πλησιάσματος τῶν νέων ἀνθρώπων πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Ἐργασία ταπεινὴ καὶ σιωπηλή, χωρὶς λόγους μεγάλους καὶ ἠχηρούς, χωρὶς κινήσεις ἐντυπωσιασμοῦ ποὺ στὴν οὐσία τους ὅμως εἶναι ρηχὲς καὶ ἐπικίνδυνες. Σὲ μία τέτοια προσπάθεια πρέπει νὰ ἐνταχθοῦμε ὅλοι ἂν εἰλικρινὰ ἐνδιαφερόμαστε γιὰ τὸν εὐαγγελισμὸ τῶν νέων.

Οἱ ἐκφραστὲς τῆς λειτουργικῆς ἀναγέννησης

Σὰν ἐπίλογο τῆς μικρῆς τούτης εἰσήγησης ἐπιτρέψτε μας νὰ ἐξετάσουμε τὸ ζήτημα: ποιοὶ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ εἰσηγοῦνται τὴν μετάφραση τῶν λειτουργικῶν κειμένων.

Εἶναι βέβαιο ὅτι μεταξὺ τῶν προσώπων αὐτῶν ὑπάρχουν ἀρκετοί, κληρικοί, θεολόγοι, γονεῖς, ποὺ ἐκφράζουν μία ἀγωνία ἀληθινή, ἕναν εἰλικρινῆ πόνο γιὰ τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ νέοι βρίσκονται ἐγκλωβισμένοι σὲ ἕναν κυκεώνα προβλημάτων ὑπαρξιακῶν καὶ καθημερινῶν, χωρὶς νὰ μποροῦν νὰ ἀντλήσουν λύσεις ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἀκριβῶς ἐπειδὴ δὲν τὴν αἰσθάνονται καὶ δὲν τὴν ἀναγνωρίζουν σὰν μάνα τους, ἀκριβῶς γιατί δὲν τρέφονται ἀπὸ τὸ γάλα τῆς λατρευτικῆς βιοτῆς.

Κατανοοῦμε λοιπὸν πὼς αὐτὴ ἡ ἀγωνία ὁδηγεῖ στὴν πρόταση νὰ δοκιμαστεῖ ἡ χρήση μεταφρασμένων κειμένων στὰ νέα ἑλληνικὰ στὴ λατρεία. Σὲ αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους θὰ θέλαμε νὰ ποῦμε μὲ πολὺ ἀγάπη καὶ σεβασμό, ὅτι ὀφείλουμε νὰ εἴμαστε πολὺ προσεκτικοὶ καὶ συνετοὶ στὶς πράξεις, ἀρνούμενοι νὰ ἀποδεχθοῦμε τὸν πειρασμὸ τῶν εὔκολων λύσεων, πολὺ περισσότερο ὅταν αὐτὲς δὲν ὁδηγοῦν πουθενά.

Ἀκοῦτε τοὺς νέους νὰ δικαιολογοῦν τὴν ἀπόσταση τὴν ὁποία διατηροῦν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, μὲ τὸν ἰσχυρισμὸ ὅτι δὲν κατανοοῦν τὰ ὅσα λέγονται ἐκεῖ. Τὰ παιδιὰ δὲν δίδουν μία ψεύτικη ἀπάντηση. Δίδουν ὅμως μία εὔκολη ἀπάντηση. Ἄς δοῦμε αὐτὰ τὰ ἴδια τὰ παιδιὰ ποὺ διαμαρτύρονται γιὰ τὴν δυσκολία τῆς λειτουργικῆς γλώσσας τί μουσικὴ ἀκοῦν καὶ ἀγαποῦν. Ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία αὐτῶν ἀπὸ τὰ πρῶτα χρόνια του δημοτικοῦ ἀρέσκονται νὰ ἀκολουθοῦν διάφορα μουσικὰ ρεύματα ποὺ ἡ παγκοσμιοποιημένη μουσικὴ σκηνὴ πλασάρει σὲ κάθε γωνιὰ τῆς γῆς. Τραγούδια σὲ ξένους ρυθμοὺς καὶ ἤχους, μὰ κυρίως μὲ ξένους στίχους, στὴν ἀγγλική, στὴν γαλλική, στὴν ἰταλικὴ γλώσσα (κάποιες φορὲς καὶ σὲ ἄλλες ἀκόμα πιὸ ἐξεζητημένες γλῶσσες) ὑπάρχουν στὰ mp3 ποὺ φοροῦν συνεχῶς στὰ αὐτιά τους.

Δὲν κατανοοῦν ὅσα ἀκοῦν, ὅμως τοὺς ἀρέσει νὰ τὰ ἀκοῦν καὶ πιστεύουν πὼς εἶναι ἡ μουσική τους, γιατί κάποιοι τοὺς ἔπεισαν γιὰ αὐτό.

Αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχουμε καταφέρει εἶναι νὰ πείσουμε τὰ παιδιὰ πὼς ἡ Ἐκκλησία εἶναι μάνα καὶ ὄχι μητριά. Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀγώνας ποὺ ἔχουμε νὰ κάνουμε. Τὴν ζεστασιὰ καὶ τὴν θαλπωρὴ τῆς ἀγκάλης τῆς μητρικῆς ἐρχόμαστε νὰ μαρτυρήσουμε στοὺς νέους. Δὲν εἶναι ὁ σκοπός μας νὰ τοὺς τάξουμε ἐκπτώσεις γιὰ νὰ μᾶς προτιμήσουν. Δὲν ἀποσκοποῦμε νὰ τοὺς ξεγελάσουμε μὲ κενὰ ἀνοίγματα, μὲ συνθήματα τοῦ τύπου «ἐλᾶτε ὅλα εἶναι εὔκολα». Οἱ ἀπαιτήσεις τῆς ἴδιας της ζωῆς, ἢ καλύτερα, οἱ ἀπαιτήσεις τὸν ἴδιων τῶν νέων θὰ μᾶς βγάλουν ψεῦτες. Τὸ νὰ βρεῖ ὁ ἄνθρωπος τὸν ἀληθινό του ἑαυτὸ δὲν εἶναι κάτι εὔκολο καὶ ἁπλό, ἀπαιτεῖ κόπο, μόχθο καὶ φρόνημα ταπεινό. Ἔτσι ἐλευθερώνεται ὁ ἄνθρωπος.

Μεταξὺ ὅμως αὐτῶν ποὺ εἰσηγοῦνται τὴν χρήση στὴν λατρεία μεταφρασμένων λειτουργικῶν κειμένων ὑπάρχουν δυστυχῶς καὶ ἐκεῖνοι ποὺ χρησιμοποιοῦν τοὺς νέους καὶ τὴν δυσκολία τους νὰ ἐνταχθοῦν στὸν ἐκκλησιαστικὸ βίο γιὰ νὰ προωθήσουν τὴν δική τους θεώρηση περὶ Ἐκκλησίας στὸν σύγχρονο κόσμο. Ἡ θεώρηση αὐτὴ ἐξαγγέλει τὸν «ἐκσυγχρονισμό» τῆς Ἐκκλησίας.

Τί σημαίνει αὐτό; Ἡ Ἐκκλησία ὀφείλει νὰ προσαρμοστεῖ στὰ προστάγματα τῶν καιρῶν.

Στὴν ἐποχὴ τῆς νεωτερικότητας ἡ πίστη ὄχι μόνο δὲν εἶναι ἀπαραίτητη, ἀλλὰ φαντάζει καὶ ἐπικίνδυνη. Ἡ Ἐκκλησία στὰ 2000 καὶ πλέον χρόνια τῆς ἱστορίας τῆς μεταποιεῖ τοὺς ἀνθρώπους σὲ πρόσωπα ἐλεύθερα, ἕτοιμα νὰ θυσιάσουν ἀκόμα καὶ τὴν ἴδια τους τὴ ζωὴ ὑπὲρ τῆς ἀληθείας καὶ τοῦ δικαίου, γιατί γιὰ τὸν χριστιανὸ πίσω ἀπὸ αὐτὰ πάντα κεκρυμμένος ὑπάρχει ὁ Θεός.

Τὸ μοντέλο αὐτὸ τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶναι συμβατὸ στὶς συνθῆκες τῆς ἐποχῆς μας. Ὁ ἀληθινὰ ἐλεύθερος ἄνθρωπος εἶναι πραγματικὰ ἐπικίνδυνος γιὰ τὸ σύστημα, εἶναι στὴν οὐσία μία μόνιμη ὑπενθύμιση τῆς σχετικότητάς του. Γιὰ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία κατ’ οὐσία διώκεται στὸν δυτικὸ κόσμο μέσα στὰ πλαίσια τῆς νομιμότητος καὶ τῆς δημοκρατίας. Αὐτὸ ποὺ Τῆς ζητεῖται εἶναι νὰ προσαρμοστεῖ στὴν ἐποχὴ προσφέροντας ἀτομικὲς θρησκευτικὲς ὑπηρεσίες σὲ ὅποιον τὸ ἐπιθυμεῖ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο σὲ ὅσους τὸ σύστημα πετᾶ στὸ περιθώριο.

Αὐτὸ ποὺ τῆς ζητεῖται εἶναι νὰ ἀπαρνηθεῖ τὸν ἴδιο Της τὸν ἑαυτό, νὰ σταματήσει νὰ μεταπλάθει τὸν κόσμο σὲ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Ἴσως κάποιοι θεωρήσουν ὅτι εἶναι ἄδικο νὰ ὑποστηρίζουμε ὅτι ὑπάρχουν κάποιοι μέσα στὴν Ἐκκλησία οἱ ὁποῖοι συναινοῦν στὰ κελεύσματα αὐτὰ τοῦ ἐπικρατοῦντος πολιτισμοῦ. Παρακαλῶ ὅμως νὰ προσέξουμε τὴν ἀντιφατικότητα ποὺ προβάλει στὶς κινήσεις τούτων τῶν προσώπων. Δηλώνουν ἀπὸ τὴν μία τὴν ἀγωνία τους γιὰ τὴν ἀπόσταση τῶν νέων ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ ὄχι μόνο εἰσηγοῦνται ἀλλὰ καὶ ἔχουν ἤδη ἐφαρμόσει, χωρὶς καμία Συνοδικὴ ἀπόφαση (οἱ δημοκρατικὲς προϋποθέσεις γιὰ τοὺς ἴδιους δὲν εἶναι ἀπαραίτητες) τὴν χρήση τῶν μεταφρασμένων λειτουργικῶν κειμένων. Γιατί; Γιὰ νὰ κατανοοῦν οἱ νέοι τὰ ὅσα ἡ Ἐκκλησία τοὺς διδάσκει. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, τὴν ἴδια ὥρα ποὺ πειραματίζονται μὲ τὴν λατρεία, εἰσηγοῦνται τὴν ἀπαλλαγὴ τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν στὰ σχολεῖα ἀπὸ τὸν ὁμολογιακό του χαρακτήρα, λὲς καὶ οἱ λιγοστὲς αὐτὲς ὧρες διδασκαλίας ποὺ ἔχουν ἀπομείνει στὰ παιδιὰ δὲν εἶναι ἀπαραίτητες καὶ δὲν συμβάλλουν στὴν κατανόηση τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας καὶ στὴν ἐμβάθυνση στὸ λειτουργικὸ λόγο. Εἶναι τὰ ἴδια πρόσωπα ποὺ ἐμφανίζονται στὰ ΜΜΕ ὡς οἱ διαλακτικὲς καὶ ὥριμες φωνὲς μέσα ἀπὸ τοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας ὅταν ἐμφανίζονται νὰ κατανοοῦν «μεγαλόψυχα» τὸ γιατί πρέπει νὰ φύγουν οἱ ἱερὲς εἰκόνες ἀπὸ τὶς τάξεις τῶν σχολείων, ἐκεῖνα εἶναι ποὺ ἀγανακτοῦν μὲ τοὺς σχολικοὺς ἐκκλησιασμοὺς γιατί ἐπικρατεῖ ἀταξία καὶ φασαρία στὸ ναό, ἐκεῖνα εἶναι ποὺ ἐνθουσιάστηκαν μὲ τὴν ἀπαγόρευση τῆς παρουσίας τοῦ ἱερέα στὸ σχολεῖο καὶ τῆς ἐξομολογήσεως τῶν μαθητῶν, ἐκεῖνα εἶναι ποὺ βρίσκουν ἀνούσια τὴν πρωϊνὴ προσευχὴ στὰ σχολεῖα καὶ προτείνουν τὴν ἀντικατάστασή της μὲ ποίηση, ἐκεῖνα εἶναι ποὺ ὅταν τίθεται τὸ ἀπαραίτητο τοῦ μαθήματος τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν στὰ σχολεῖα, ἀποκρίνονται πὼς τὰ παιδιὰ πιέζονται πολύ.

Σὲ ὅλες αὐτὲς τὶς περιπτώσεις πὼς ἐκφράζεται ἡ ἀγωνία τους γιὰ τὴν ἀπόσταση τῶν νέων ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν λατρεία; Ποιὸν στὰ ἀλήθεια κοροϊδεύουν; Ποιὸν ἄλλον, ἂν ὄχι τοὺς ἴδιους τους νέους, τοὺς ὁποίους χρησιμοποιοῦν, χωρὶς σεβασμό, χωρὶς αἰδῶ, χωρὶς ἀγάπη, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ κερδίσουν τὴν συμπάθεια τῶν κρατούντων;

Ἐπιτέλους, ἄς μὴ κρύβονται πίσω ἀπὸ τοὺς νέους, ἄς μὴν θολώνουν τὰ νερὰ μὲ ἐντυπωσιακὲς κενότητες καὶ ἂς θέσουν ἄμεσα αὐτὸ ποὺ τοὺς ἀπασχολεῖ σὲ ἐκκλησιαστικὸ διάλογο: πὼς θέλουν τὴν Ἐκκλησία στὴν νέα χιλιετία. Γιατί δὲν τὸ πράττουν; Ἴσως γιατί γνωρίζουν ὅτι ἀκόμα καὶ ἐκεῖνα τὰ λιγοστὰ πρόσωπα ποὺ τώρα μὲ δισταγμὸ συζητοῦν θέματα ὅπως ἡ χρήση τῶν μεταφρασμένων λειτουργικῶν κειμένων, θὰ τοὺς γυρίσουν τὴν πλάτη.

ΠΗΓΗ: Το κείμενο μας απεστάλη από την Ιερά μητρόπολι Πειραιώς. ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΗ