Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

Του Δρ. Αναστάσιου Βαβούσκου

=====

Εδώ και αρκετό καιρό πλανάται στον «αέρα» του Ορθόδοξου κόσμου – και όχι μόνο - ένα ερώτημα.

Το ερώτημα αυτό αφορά στην πραγματοποίηση ή όχι της συγκληθείσης «συνόδου» των Προκαθημένων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Και τονίζω τον όρο «συγκληθείσης», διότι άπαξ και η επιστολή προσκλήσεως έχει αποσταλεί, η σύγκληση έχει συντελεσθεί.

Και αφού συνετελέσθη η σύγκληση της συνόδου, έχουν παραβιασθεί όχι μόνο οι ιεροί κανόνες περί υποχρεωτικής συγκλήσεως συνόδου από τον «προεστώτα» Επίσκοπο της Μητροπόλεως, δηλαδή των Μητροπολίτη, περί του οποίου έχω ήδη διατυπώσει τις απόψεις μου, αλλά και η κανονική αρχή της απαγορεύσεως συγκλήσεως συνόδου μεμονωμένα από επισκόπους, κατόπιν αγνοήσεως του οικείου Μητροπολίτη, η οποία προβλέπεται στον 20ο κανόνα της Αντιοχείας, κατά τον οποίο (βλ. Αν. Βαβούσκου, Νομοκανονικός Κώδικας, εκδ. Μέθεξις, Θεσαλονίκη, 106): «Μή ἐξεῖναι δέ τινας καθ’ ἑαυτούς συνόδους ποιεῖσθαι, ἄνευ τῶν πεπιστευμένων τάς Μητροπόλεις».

Το περιεχόμενο και η ουσία της απαγορεύσεως αυτής, η οποία αναλογικώς εφαρμόζεται σε όλα τα επίπεδα κανονικής δικαιοδοσίας, δηλαδή Μητροπόλεως, Αυτοκέφαλης Εκκλησίας και Ορθόδοξης εν γένει Εκκλησίας γίνεται ακόμη πιο σαφές στα ερμηνευτικά σχόλια τόσο του Ι. Ζωναρά (βλ. Ράλλη-Ποτλή, Σύνταγμα ΙΙΙ, 163): 

«Οὐ παραχωρεῖ δὲ ὁ κανὼν μόνους τοὺς ἐπισκόπους συνιστᾷν σύνοδον, μὴ παρόντος τοῦ μητροπολίτου τῆς ἐπαρχίας˙ προείρηται γὰρ τελείαν σύνοδον ἐκείνην εἶναι, ἐν ᾗ καὶ ὁ ἡ τῆς μητροπόλεως ἐπίσκοπος σύνεστι τοῖς λοιποῖς» όσο και του Θ. Βαλσαμώνος (βλ. Ράλλη-Ποτλή, Σύνταγμα ΙΙΙ, 163): «Ὁ δὲ παρὼν κανὼν προστίθησι, μὴ γίνεσθαι τὰς συνόδους χωρὶς παρουσίας τοῦ μητροπολίτου».

Συνεπώς, η κανονική νομοθεσία δίδει ιδιαίτερη σημασία στο καίριο αυτό ζήτημα του προσώπου, που συγκαλεί μια σύνοδο, περιφρουρώντας την ορθή άσκησή του τόσο θετικώς μέσω της ρητής προβλέψεως για σύγκληση συνόδου από τον «προεστώτα» Μητροπολίτη όσο και αρνητικώς μέσω της ρητής απαγορεύσεως για σύγκληση συνόδου μεμονωμένως από επισκόπους, χωρίς την παρουσία του «προεστώτος» Μητροπολίτη.

Στην περίπτωση, λοιπόν, της «συνόδου» των Προκαθημένων, που προετοιμάζει ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Ιεροσολύμων, έχουν παραβιασθεί τόσον οι σχετικοί κανόνες, που επιβάλλουν τη σύγκληση της συνόδου μόνον από τον «προεστώτα» Επίσκοπο όσο και η κανονική αρχή της απαγορεύσεως συγκλήσεως συνόδου μεμονωμένως από επισκόπους, άνευ της εγκρίσεως και παρουσίας του «προεστώτος».

Άρα, αυτό που απομένει να δούμε, είναι αν θα πραγματοποιηθεί αυτή η «σύνοδος».

Αν λάβουμε υπόψιν τα μέχρι σήμερα δεδομένα, πέντε Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, δηλαδή το Οικουμενικό Πατριαρχείο του οποίου ο Προκαθήμενος είναι και ο μόνος αρμόδιος για σύγκληση τέτοιας συνόδου, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, η Εκκλησία της Ελλάδος, η Εκκλησία της Κύπρου και η Εκκλησία της Αλβανίας αρνήθηκαν επισήμως και ρητώς να συμμετάσχουν στη «σύνοδο» αυτή.

Αυτό σημαίνει, ότι καταρχήν και με βάση τις επίσημες δηλώσεις, τουλάχιστον πέντε από τις δεκαπέντε Αυτοκέφαλες Εκκλησίες δεν θα συμμετάσχουν στις εργασίες της.

Εκτός αυτών, και η Εκκλησία της Πολωνίας κατά τα δημοσιεύματα εμμέσως πλην σαφώς έχει αρνηθεί να συμμετάσχει στη «σύνοδο» αυτή.

Αν τώρα, προστεθεί και η νεοϊδρυθείσα Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας, τότε οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες που δεν θα συμμετάσχουν, θα είναι το λιγότερο επτά (7).

Υπό αυτές τις περιστάσεις μέχρι και σήμερα, εάν αυτή η «σύνοδος» πραγματοποιηθεί, τότε στις εργασίες της θα συμμετάσχουν οκτώ Αυτοκέφαλες Εκκλησίες.

Και εδώ τώρα, πάντοτε με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, τίθεται το ερώτημα: Εάν τελικά πραγματοποιηθεί η «σύνοδος» αυτή, τι κύρος θα έχουν οι αποφάσεις, που θα λάβει;

Η απάντηση μπορεί να δοθεί, εάν προχωρήσουμε σε μια συγκριτική αντιπαράθεση των βασικών στοιχείων της «συνόδου» αυτής με τα αντίστοιχα της Πανορθόδοξης συνόδου στο Κολυμπάρι της Κρήτης το 2016.

Στην Πανορθόδοξη σύνοδο συμμετείχαν, όπως είναι γνωστό, δέκα από τις δεκατέσσερις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, ενώ απείχαν οι Εκκλησίες της Αντιοχείας, της Ρωσίας, της Γεωργίας και της Βουλγαρίας.

Οι Εκκλησίες αυτές, με πρωτοστατούσα την Εκκλησία της Ρωσίας, δεν αναγνώρισαν ούτε την ίδια τη σύνοδο ούτε το κύρος των αποφάσεων της συνόδου αυτής, με το επιχείρημα, ότι δεν ήταν παρούσες όλες οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες και ότι οι αποφάσεις αυτές δεν ελήφθησαν ομοφώνως.

Η στάση τους μάλιστα αυτή δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα, ενώ αρνούνται να υπογράψουν και τα πρακτικά της.

Αν και η θέση τους αυτή κανονικώς δεν ευσταθεί, όπως έχω ήδη αναλύσει σε παλαιότερα άρθρα μου, εγώ θα την αποδεχθώ ως υπόθεση εργασίας.

Αν λοιπόν υποθέσουμε, ότι η άποψη αυτή είναι ορθή, τότε ουδεμία σύνοδος πανορθόδοξης εμβέλειας δύναται να συγκληθεί, εάν δεν είναι παρούσες όλες οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες και δεν λάβουν τις αποφάσεις τους ομοφώνως.

Η διαπίστωση όμως αυτή μας οδηγεί σε αδιέξοδο ως προς το έγκυρο της «συνόδου» του Αμμάν της Ιορδανίας και ως προς το έγκυρο κατ’ επέκτασιν των αποφάσεων αυτής. Και τούτο, διότι στη «σύνοδο» αυτή δεν θα συμμετάσχουν επτά Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, τουλάχιστον μέχρι σήμερα.

Η αναλογία, μάλιστα, των Εκκλησιών που προτίθενται θεωρητικώς να συμμετάσχουν στη «σύνοδο» αυτή προς αυτές που δεν θα συμμετάσχουν είναι κατά πολύ αρνητικότερη της αντίστοιχης αναλογίας που διαπιστώθηκε στην Πανορθόδοξη σύνοδο στο Κολυμπάρι.

Το γεγονός αυτό δεν μεταβάλλεται, ακόμη και αν στην καταμέτρηση ακολουθήσουμε την άποψη των Εκκλησιών που δεν αναγνωρίζουν την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας και εξαιρέσουμε την Εκκλησία αυτή και δεν την προσμετρήσουμε στις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες που δεν θα συμμετάσχουν στη «σύνοδο» αυτή.

Κατόπιν των ανωτέρω, εάν η «σύνοδος» αυτή πραγματοποιηθεί, όσες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες δεν συμμετάσχουν, έχουν – πάντα κατά την άποψη και την επιχειρηματολογία της Ρωσικής Εκκλησίας ως προς την Πανορθόδοξη σύνοδο – το δικαίωμα, να μην αναγνωρίσουν και αυτές το κύρος της «συνόδου» αυτής και το κύρος των αποφάσεών της.

Οπότε, τι θα κάνουν στην περίπτωση αυτή η Ρωσική Εκκλησία και όσες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες συντάσσονται μ’ αυτήν;

Εάν υποστηρίξουν το κύρος της «συνόδου» αυτής και των αποφάσεών της, αυτοδιαψεύδονται και αυτοκαταρρίπτουν την επιχειρηματολογία τους ως προς την Πανορθόδοξη σύνοδο στο Κολυμπάρι, η οποία, σημειωτέον, συνεκλήθη κανονικώς από τον αρμόδιο «προεστώτα», τον Οικουμενικό Πατριάρχη.

Εάν επιμένουν στην άποψη τους για το μη έγκυρο της Πανορθόδοξης και το κύρος των αποφάσεων αυτής, τότε «καίνε» οι ίδιοι τη «σύνοδο» του Αμμάν της Ιορδανίας, η οποία σημειωτέον δεν συγκαλείται και από το αρμόδιο όργανο, γεγονός που συνιστά επιβαρυντική περίπτωση για τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Ιεροσολύμων.

Οπότε, βλέποντας πάντα τα πράγματα από την οπτική της Εκκλησίας της Ρωσίας και των Εκκλησιών που συντάσσονται με τις απόψεις της, υπάρχουν δύο δρόμοι:

Ο πρώτος δρόμος είναι να συνεχίσουν οι Αυτοκέφαλες αυτές Εκκλησίες να υποστηρίζουν την ορθότητα της «συνόδου» αυτής και τελικώς να την πραγματοποιήσουν.

Στην περίπτωση αυτή επέρχεται αυτομάτως η εκ μέρους τους αυτοδίκαιη αναγνώριση του κύρους της Πανορθόδοξης συνόδου και των αποφάσεών της.

Αυτό δηλαδή που υποστηρίζουν επί τέσσερα έτη περίπου, καθίσταται έωλο και αβάσιμο από τις ίδιες. 

Ταυτοχρόνως, το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα κινήσει κατ’ αναπόδραστο τρόπο όλες τις διαδικασίες αποκαταστάσεως της κανονικής τάξεως, η οποία θα έχει διασαλευθεί αμετακλήτως από την πραγματοποίηση της «συνόδου» αυτής.

Δηλαδή, η πραγματοποίηση της «συνόδου» αυτής θα επιφέρει τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα, από αυτά που επιδιώκει η Ρωσική Εκκλησία και όσες Εκκλησίες συντάσσονται με τις απόψεις της, αφού η διαφωνία των Εκκλησιών αυτών θα αρθεί αλλά και θα επιφέρει πιθανόν κανονικές συνέπειες σε όσες Εκκλησίες μετάσχουν στη «σύνοδο» αυτή.

Ο δεύτερος δρόμος είναι αυτός της μη πραγματοποιήσεως της επίδικης «συνόδου».

Στην περίπτωση αυτή, η Ρωσική Εκκλησία και όσες Εκκλησίες συντάσσονται με τις απόψεις της, θα παραμείνουν τουλάχιστον σταθερές στις απόψεις τους περί του κύρους της Πανορθόδοξης συνόδου, παρουσιάζοντας μια συνέχεια και μια συνέπεια, έστω και αν η συνέπεια και η συνέχεια αυτή αφορά σε απόψεις αντικανονικές.

Αν και οι απόψεις αυτές δεν επηρεάζουν το κύρος της Πανορθόδοξης συνόδου και το έγκυρο των αποφάσεών της, όπως έχω ήδη υποστηρίξει παλαιότερα.

Αλλά, σ’ αυτήν την περίπτωση, τι νόημα έχει τελικά η σύγκληση μιας τέτοιας «συνόδου», αφού η πραγματική κατάσταση θα παραμείνει ως είχε προ της πρωτοβουλίας για την σύγκληση της.

Πλέον αυτών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο υποθέτω βασίμως, ότι θα επιληφθεί και στην περίπτωση αυτή για την αποκατάσταση της κανονικής τάξεως, αφού η πρωτοβουλία του Μακαριωτάτου Πατριάρχη Ιεροσολύμων συνιστά πλήρη απόδειξη της παραβιάσεως της προαναφερθείσης κανονικής αρχής περί μη συγκλήσεως συνόδου από επισκόπους μεμονωμένως.

ΠΗΓΗ:

Ιστοσελίδα "Ρομφαία"