ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΝΕΟΦΥΤΟΥ ''ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ''

ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΝΕΟΦΥΤΟΥ ''ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ''

Του θεολόγου κ. Ανδρέα Κυριακού

=====

Ο Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος έγραψε και ορισμένα ποιήματα γεμάτα με την άνωθεν σοφία του. Στο ποίημα που επιγράφεται «Παράδεισος» κάνει αναφορά στη γνωστή διήγηση του βιβλίου της Γενέσεως. Βλέπει τα γεγονότα που είχαν σαν αποτέλεσμα την έξωση του Αδάμ και της Εύας από  τον Παράδεισον «τον εν Εδέμ», όχι σαν ψυχρός παρατηρητής αλλά σαν άμεσα εμπλεκόμενος. 

Παραθέτουμε ενδεικτικά την αρχή του ποιήματος (σε μετάφραση): «Το δέντρο του παράδεισου και του διαβόλου ο φθόνος μα και τα λόγια του φιδιού και η απάτη της γυναίκας, σε λησμονιά με φέρανε της εντολής Κυρίου». Στη συνέχεια, αφού βάζει τον εαυτό του στη θέση του Αδάμ, δέχεται ότι δικαίως τον τιμωρεί ο Θεός και παραθέτει αυτά που αναφέρει η διήγηση της Γενέσεως για τις συνέπειες της πτώσεως. Θλίβεται, θρηνεί και κλαίει και συνάμα νοσταλγεί την πρώτη του πατρίδα, παρουσιάζει τις καθημερινές πλεκτάνες του διαβόλου, που αδιάκοπα, μέσω της αμαρτίας, επιδιώκει να τον οδηγήσει εκεί που θα πάει αυτός, δηλαδή «εις το πυρ το εξώτερον, το ητοιμασμένον τω διαβόλω και τοις αγγέλοις αυτού». Κράζει, λοιπόν, ο Άγιος στην ψυχή του: «σύνελθε εκ της αιχμαλωσίας και κράξε προς το Βασιλιά τον πανταχού παρόντα: -Συ που το δίκαιο πάντοτε βραβεύεις κι αποδίδεις, τσάκισε μου τα δεσμά και γκρέμισε τα τείχη και δίκασε τον τύραννον πουν’ άδικος τελείως, όπως τον δίκασες παλιά στη φυλακή του Άδη, και το δικό μας πρόγονο κι όλους τους αγίους παίρνοντας τους ξανάβαλες στην πρώτη την πατρίδα». 

Από τη μια ο ίδιος βλέπει στον εαυτό του τη συμπεριφορά του Αδάμ και από την άλλη ζητά από το Θεό να γυρίσει κι αυτός στον Παράδεισο. 

Στο δεύτερο τμήμα του ποιήματος αρχίζει να περιγράφει τον Παράδεισο. Βασίζεται στη βιβλική περιγραφή, αλλά θυμάται και την εκκλησιαστική υμνολογία του Σαββατου της Απόκρεω, και μιμούμενος τον Αδάμ, βάζει τον Παράδεισο, που προσωποποιείται εδώ, να ικετεύει τον Πλάστη υπέρ του, ώστε κι αυτός προσωπικά να γίνει οικήτοράς του. Αισθάνεται ότι στον Παράδεισο είναι παρόντες όλοι οι προπάτορες του Χριστού και όλοι οι Άγιοι κι άκομα ο καλός ληστής και τα πνεύματα των δικαίων. Τέλος ευρίσκεται εκεί και πάν' απ' όλους η Πανάχραντη Αγνή και Δέσποινα του κόσμου, όπως και ο Σωτήρας Χριστός.

Ο Άγιος νιώθει την όλη υπόθεση υπαρξιακά κι όχι φιλολογικά ή στοχαστικά. Τον συγκλονίζει η αμαρτία, θέλει εναγωνίως ν' απαλλαγεί απ' αυτήν και διψά κι επιδιώκει τη σωτηρία και την

επιστροφή στον Παράδεισο.