ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ κ. Γ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ "ΜΑΚΙΑΒΕΛΙΣΜΟ"

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ κ. Γ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ "ΜΑΚΙΑΒΕΛΙΣΜΟ"

Του Παναγιώτη Τελεβάντου

============

Αγαπητέ κ. Παπαθανασόπουλε,

Εγραψα στο σχόλιό μου, στο οποίο αναφέρεται η επιστολή σας, ως επέκταση των σκέψεων σας για τον Μακιαβέλι:

“Ποιος τολμά να διαψεύσει τη διαπίστωση του κ. Παπαθανασόπουλου ότι ο “μακιαβελισμός” έχει διαχρονική ισχύ; 

Ο “μακιαβελισμός” δεν επινοήθηκε από τον Μακιαβέλι. 

Είναι σύμφυτος με την ανθρώπινη φύση από την ημέρα της πτώσεως. Ο Μακιαβέλι απλά διαπιστώνει την ωμή πραγματικότητα και έχει τον αμοραλισμό να την επικροτεί. 

Ο Σαίξπηρ κάνει δαψιλή χρήση του “Ηγεμόνα” του Μακιαβέλι στα έργα του (λ.χ. Ριχάρδος Β΄και Ιούλιος Καίσαρας). 

Πολύ πριν τη γέννηση του Μακιαβέλι μορφές όπως τον Αλκιβιάδη ενσάρκωσαν το μακιαβελικό ιδεώδες. 

Στο διάλογο των Αθηναίων και των κατοίκων της Μήλου, στην Ιστορία του Θουκυδίδη, αναπτύσσεται διεξοδικά και αριστοτεχνικά ο “μακιαβελικός” χαρακτήρας της πολιτικής.

Ο “μακιαβελισμός” δεν αφορά μόνον τις διακρατικές σχέσεις και την πολιτική κονίστρα ή τα εκκλησιαστικά αξιώματα. 

Αφορά όλους μας - ακόμη και στην προσωπική μας ζωή - επειδή, όπως έλεγε ο άγιος και σοφός γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, είμαστε όλοι “Αδαμόπουλοι”, δηλαδή απόγονοι του Αδάμ και γι’ αυτό επιρρεπείς στο “μακιαβελικό” ήθος.”

Οπως βλέπετε από το σχόλιό μου απλά επισημαίνω μόνον τη διαχρονική ισχύ του "μακιαβελικού" ήθους που ξεκινά από την πτώση του ανθρώπου και είναι πλέον ή βέβαιο ότι θα συνοδεύει τη ζωή του ανθρωπίνου γένους μέχρι το τέλος της Ιστορίας.

Οπως είναι φανερόν, από τις γραμμές που έσυρα, ουδεμία σύγκριση Σαίξπηρ, Γκαίτε, αρχαίων τραγικών, Τολστόι και Ντοστογιέφκσι έκανα.

Απλά προσπάθησα να δείξω ότι είναι ορθή η διαπίστωσή σας ότι ο "μακιαβελισμός" έχει διαχρονική ισχύ με παραδείγματα από το έργο μεγάλων διανοητών όπως ο Σαίξπηρ και ο Θουκυδίδης.

Ο Καλλικλής στο “Γοργία” του Πλάτωνα και ο Θρασύμαχος στην “Πολιτεία” του ιδίου φιλοσόφου, λένε ακριβώς τα ίδια πράγματα, που είπε ο Μακιαβέλι. Τα ίδια άλλωστε έλεγαν οι σοφιστές στην Αρχαία Αθήνα.

Προσπάθησα μάλιστα να κάνω πιο ανάγλυφη την τραγωδία της ανθρωπίνης φύσεως υπενθυμίζοντας ότι ο “μακιαβελισμός” δεν είναι θέμα που προέκυψε την Αναγέννηση. Υπήρχε διαχρονικά στην ανθρώπινη Ιστορία μετά την πτώση και είναι προπαντός συνεχής κίνδυνος που επικρέμαται πάνω από το κεφάλι όλων μας. 

Προς τούτο προσκόμισα τη ρήση του σοφού Γέροντα Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου ότι όλοι είμαστε “Αδαμόπουλοι” και η ροπή μας να συμπεριφερόμαστε “μακιαβελικά” είναι μόνιμος πειρασμός που μας συνοδεύει μέχρι τον τάφο.

Στην επιστολή σας αναφέρεστε σε πολλά θέματα, όπως στην ηδυπάθεια στο έργο μεγάλων λογοτεχνών, στην αδυναμία των Δυτικών να κατανοήσουν σε βάθος τον Ντοστογιέφσκι, στην ποίηση του Κ. Καβάφη, στη σύγκριση Σαίξπηρ και αρχαίων τραγικών κτλ.. 

Θα μου επιτρέψετε να μην επεκταθώ σ’ αυτά τα θέματα καταρχήν επειδή ουδεμία αναφορά έκανα στο σχόλιό μου για το κείμενό σας, αλλά και επειδή η συζήτηση αυτών των θεμάτων δεν είναι της παρούσης στιγμής. Ούτε ίσως το ιστολόγιο μου ο κατάλληλος χώρος για να διεξαχθεί.

Εκφράζω την πιο ειλικρινή χαρά μου επειδή συμμεριζόμαστε την ιδία αγάπη για τον κορυφαίο Ορθόδοξο λογοτέχνη Φ. Ντοστογιέφσκι και για τους αρχαίους τραγικούς.

Σας ευχαριστώ θερμά επειδή με την ενασχόλησή σας με τον αείμνηστο Γιώργο Σαραντάρη κάνατε ευρύτερα γνωστό ένα μεγάλο ποιητή με βαθιά πίστη στο Χριστό.

Με ειλικρινή εκτίμηση,

Παναγιώτης Τελεβάντος